cliche

gisubli ug litok
ang mga silaba
nga lab-as pa
sa handuraw

giyam-iran
sa haniti
ug linitukan

kay alang kanila...

kung niagas
na sa ngabil
wa nay bili
ang diwanag

nakasabot ko

nakasabot ko
nga aduna ka usay kakulba mahitungod sa ugma
bitbit ang duha mo ka mga anak
og ang imong asawa
diha sa maryland

lisod ang trabaho
nihit ang panginabuhi
diha sa lugar sa mga puti

nakasabot ko
nga kapoy ang magsigi og balhin-balhin
ang kakapoy
ang kalapoy sa lawas nga magsigig hakot
sa mga butang
pahaluna og pagkaugma-damlag
balhin na usab
sakay sa trailer
subay sa taas kaayo nga dalan og
sa walay klarong padulngan

nakasabot ko
niining tanan og gipasaylo ko na ikaw nganong
wala ka na maghimo og mga balak


nakasabot ko nimo
gikan na ko diha og dugay ko nang
gipapas ang akong mga tunob
mao nga dili mo
na kini makita

dear diary

dear diary,

hayy, nabuntagan na sab kog hinimo og balak.
hilig lang jud.
bisan og miingon na si leonor
nga walay hinunghan
ang akong mga balak,
ok ra na sa ako.
karon naghimo na pod kog balak
kabahin
sa gugmang nagusbat
kabalo kong
walay lami, apan gisulat lang nako
gihapon.

namati ko sa gipsy king
spanish rumba, flamenco ang tokar
sa you-tube

nagchat pog mi ni karla nga
mrs. jayson na sa amerika
nagkita na jud sila sa iyang papa
nga naminyo na og lain
didto sa florida.

sulaton na pod nako ang kabahin
sa mga kaminyoong
nangaguba. hayy, kalooy sab sa mga
anak nga nagkatiwalaag
sa mga mama nga nabilin sa pilipinas
nagsuroysuroy sa
boulevard
nagtan-aw sa pagsalop sa bulan
sa baybayon


gusto unta nakong mobirada
og gitara
apan tag-as naman kaayo kining
akong mga kuko.

wala koy direksyon.
mora kog hangin nga walay kapaulian.

mora kog panganod
naglutawlutaw.

ayaw sabta nga
nagsubo ko.

sige, ugma na pod. sicerely yours.
ako lang gihapon.

ang pagsulat

ang tinood nga katuyuan
sa pagsulat
mao lamang ang paghulip
sa atong kalaay

mao lamang ang
paglipay dili ang pagsakit
dili ang
paghunahuna kon
ugma puhon
ila ka unyang daygon

pagakoronahan
nianang mga dahon

pagailhon ang imong
ngalan nga
halangdon

dili kana ang tinood
nga hinungdan

ang pagsulat mao
ang pagtambal sa imong mga samad
sa kasingkasing

wala'y nakita nga dugo
wala'y mahikap nga hubag
apan mabati
ang tumang kahapdos
og ang imong mga pulong
nga gipatik
nahisama kini sa dahon
sa mayana
nga nagpabugnaw

nahisama kini sa
puting pangadlaw og margaya
nga gihumol sa imong
ilimnon

nakapawala sa taas
kaayong hilanat

paghukom

ayaw kog ingna nga kitang duha
mahisama sa away sa lubot sa kalaha
og sa abaga sa kaldero
nga naglalis kon kinsay
puti nilang duha?

sa pag-away sa bintana og sa
pultahan
kon kinsa'y dagko nilag mga mata?

sa pagbungol sa halas og sa
uhipan
nga sila puros mga pangag?

ayaw akog hukmi
aron dili ta usab ikaw hukman

ayaw akog kataw-i
kay ang akong buhakhak
dili kamaong
mosukod sa iyang balos
ugma damlag

wiris wiris

unsa ba ang punto nianang pagpunay nimog
hunahuna sa pagsulat sa kinanindotang balak sa imong kinabuhi?

ang mga letra nga imong gipili
sama sa pagpanglabay nimo sa mga tipasi
sa imong lung-agunon sa
paniudto

gigutom na ang tanan apan anaa ka pa
sa nigo nag-atubang

pagkamubo lamang sa panahon
aron imo kining usik-usikan nianang pag-alig-ig sa mga pulong
sa pagsala sa imong mga hunahuna
sa pagtabas-tabas sa imong mga gibati

tan-awa kining ako
wiris-wiris lamang
mga debuho sa papel sa akong hunahuna
bisag unsa
nga makalingaw kanako samtang nagpaabot ako
sa akong sakayan
paingon sa akong kataposan

mao lang kini ang akong tambag kanimo
kon unsa ang naa
mao ra kana
ayaw na pangitaa ang wala diha

walay tawo

sa wali ni fr. agura
didto sa haya ni atty mendoza
nga among silingan
mora kog naigpot sa
iyang punto nga
walay tawo nga gihaya
nga ang gihawiran
sa iyang duha ka kamot
mao ang iyang
bankbook

og busa wala na ako mikaon sa lechon karahay

minaog ko sa balay kausa
og milantaw ko sa bintana sa atong balay

gipalid sa hangin ang kurtina nga pula
og nakita ko ang dako nga bintana

nahadlok ako sa akong nakita
nga lain nang lalaki ang nanambo niini

og busa mibalik ko sud sa atong balay
og wala na ako mitiwas og kaon sa lechon karahay

mga pangutana alang kanimo

mag-unsa na lang kon
wala nay dugos ang mga ligwan

kon ang mga aninipot wala na'y
kahayag

kon ang mga dahon sa kabuntagan
wala na'y hamog

kon ang dagat wala na'y mga isda
kon ang mga kahoy wala na'y mga sanga
og dahon

mag-unsa na lang kaha ang
langit kon wala na ang adlaw

kon wala na ang bulan sa kagabhion
og ang mga bitoon

mag-unsa na lang usab kaha ako
kon wala ka na sa akong kiliran?

kon moabot na ang panahon nga ang mga balak
dili na makatambal sa mga samad sa akong kalag

pasagdan ko na lang kining magdugo, hangtod kini mauga
og kon maayo man ugaling tungod sa mga milagrong wala diri og wala didto
ako na lang usab nga ihalad ang tanang mga kugang ngadto sa Ginoo.

tan-awa ang tanang makita
hikapa ang ilang mga lawas
dili ko mabasol kon ikaw diha
motoo kanila

ayaw kabalaka
moabot ra ang mga dili nimo makita
mosangpit ang imong kalag
moawit og makigduyog
sa ilang mga sayaw

adunay panagbangi
apan sa pipila ka gutlo lamang
mopiyong ang imong mga mata
mobalak ang imong kasingkasing
moisa ang imong mga kamot
hawid sa langit
moabri ang imong mga palad
aron paghatag sa imong mga halad
moampo og mohapa ang lawas
mopahiyom ang kalag
ibilin ang hingpit nga kahilom

tambag sa kangitngit diha sa kahayag

makabuta ka
higala ko nga kahayag

mahimo ba nga mopiyong
ka sa makadyot
aron imong makita
ang akong
pagkaanindot?

mahimo ba nga ang
mga mata una
sa imong kasingkasing
ang imong
gamiton sa paglantaw
kanako?


ayaw ako husgahi
ayaw ako kasilagi

kay puhon-puhon
mopahulay baya kamo
sa akong kagabhion

ayaw og basaha kining akong balak

inday unsa may pulos ining akong mga kamot
og mga bukton

kon ang imong mga paa wala na
unsa pa usa'y pulos sa akong dila kon ang imong baba wala na

unsa pa'y pulos ning akong kinabuhi kon ikaw patay na
inday, palihog ayaw og basaha kining akong balak sa atubangan sa imong bana.

ang sunoy nga jolojano

duha ka himongaan ang naa sa among tugkaran
ang usa abohon ang usa itomon

sa dihang nangitlog na ang duha ka mga himongaan
ang sunoy nga jolojano milayat sa among paril

og mitugtugaok kini pagkaoran-oran
sud sa koral sa among silingan tupad na usab sa puti nga himongaan

matag tagsa ka kinabuhi

Mihuyatid ang wati
Sayo sa kabuntagon sa iyang pagmata.
Taud-tauod na siyang nahikatulog,
Ug sa paglugwa pa niya sa ilawom sa yuta
Maoy nitagbo kaniya ang mga hulmigas
Nga mikuninit sa pagpamahit sa iyang lawas.
Mao sad gyoy pag-agi sa dakong kabaw
nga gikan pa sa tunaan, ug nayatakan ang wati
lakip na ang mga hulmigas.

Napusa aug nahurot kamatay ang mga hulmigas,
Samtang natunga ang lawas sa wati
Ug ang matag tunga naglumba
Sa pag-iniktin sa dalan
Nga nabasa gumikan sa tinulo sa tubig
Nga lapukon gikan sa lawas sa kabaw.

Nagpadayon ang kabaw sa iyang panaw,
Ug Natapos ang yugto sa kinabuhi sa mga hulmigas.
Samtang gisugdan sa wati ang matag tagsa ka kinabuhi
Isip duha ka managkalahi nga mga binuhat.

ang unga sa usa ka kabaw nga nagsunod sa dakong panon

pahinungod sa iyang agalon:

bisan og nagsunod ako niining dakong panon
agalon,
wala kini nagpasabot nga ako giganahan og sabsab
niining baga kaayong sagbot
pag-inom sa lubog kaayong tubig sa daplin sa suba
nga atong giagian
pagkalibang bisag asa sa dalan
pagsungag sa bisan unsang mobabag sa panon
paggukod sa dili kaila

aron ka masayod bisan og kabaw lang ako nga sama usab kanila
nga ania niining dakong panon
dili baya kabaw ang akong mga hunahuna
dili baya kabaw ang akong mga damgo

ayaw og sabta nga dili na nako gusto kining kinabuhi sa kabaw
kasabot ko
kabalo kong modawat sa nahisulat sa akong mga sungay og sa akong
mga lapalapa
gibati ko ang kabaga sa akong nawong sa panit sa tibook kong lawas

ayaw sabta nga sa imong matag bunal kanako
giganahan ako niini
ayaw sabta nga sa akong pagsunodsunod sa imong mga katarungan isip usa ka agalon
isip usa ka tawo
nakauyon na ako nga mamahimong sama kanimo

aduna ako'y gibati apan ako pa kining gisuta
aduna ako'y nalantaw sa unahan apan ako pa kining gianinaw

hanap apan sayod ako nga kini matood.

nasalaag nga mga linya

ang tawong nagkawo og buli
nga nagtiil nga lapok kaayo ang mga bitiis
nga tayaon ang bulok sa gisi nga
karsones og t-shirt nga
dunay markang UCLA
(klarong ukay ukay)

nagbitbit sa usa ka itoy nga
nag-aw-aw
nawala sa dalan sa lungsod
hapit maligsi sa dakong trak sa
pagsulay sa pagtabok sa karsada
kay gustong mosunod sa iyang inahan
nga gutom og
nahimong walay puangod

balik sa ilang balay sa daplin sa uma
nga dugay na nilang gisaopan
apan hangtod karon
wala gayod mailaha

kadtong mangkay nakong silingan

ang kanhiay niyang balay nga walay labat
diin nagsabong ang mga humot nga mga bulak sa iyan nataran
karon gisirad-an na
gipatas-an ang pader
gibutangan og kandado ang gate nga puthaw
wala niya pataori og doorbell
wala siya gidapit nga mga bisita
bisag paryente
wala na usab siya'y higala
gikapoy na siya aning klaseha sa mga kalihokan
sama anang mga kumbera kumbera
ang iyang mga kahoy wala na niya pul-ungi
ang punoan sa ylang-ylang mitugsoy nga morag gustong mokab-ot
sa mga panganod o manguhit og mga bitoon
midugang siyag buhi og mga iro
nga dili lang kusog mopaghot apan kusog mamaak
ang iyang punoan sa bayabas
nga daghan og bunga
nangahinog, nangahulog, nangalata
walay namunit
walay makapunit
wala na siya anang hatag hatag og sud-an sa silingan
sama anang gabing tinunoan
gikapoy na siya
gipaputol na pod gani niya ang linya sa iyang telepono
mibalik siya anang pagansilyo og pagsulsisulsi
sa mga gisi niyang mga sinina
(apan para unsa pa ba?)

mingil-ad ang batasan sa mangkay
si bisan kinsang moadto sa iyang balay
kon dili mainsultohan, makasab-an
kon dili maletsekangyawaaka, mapunyente
makonyokunana gayod

bisan gani ako nga iyang suod kaniadto
wala ma (exempted) sa iyang rapido
que este que por aqui
laherong magchavacano ang mangkay kay
sa zamboanga baya nahuman sa iyang
high school didto sa Pilar

ambot kon nganong lahero sab anang shit shit shit
godam stupid moron asshole
nga unta nahuman sa kolehiyo didto man pod unta
sa centro escolar university sa manila

nagpasensya lang ko sa tambok nga mangkay
gusto nakong sabton ang iyang mga kamingaw
apan sa nadugay
morag nawa na ang akong paciencia de los santos
sa iyang punyentang dili na gyod makaon og iro

wa na ko mobalik
wa na ko manawag og naunsa pa siya
gikapoy na sab ko

nakaingon ko nga kon kinsa kadtong magpakangil-ad
nan, mag-andam siya sa iya unyang paglubong sa iyang kaugalingong patay nga lawas.

wala na koy mahimo niadtong mangkay nakong silingan.
bisan pag ako siyang matood nga igsoon, managlahi lang gayod ang mga batasan

gilantaw ko ang akong mga kumagko
og tuod man wala baya magtupong

gikusi ko ang sinsingan,
miigking baya ang kumingking.

pahinumdum

i

1968
abog pa kaayo ang dalan
paingon sa maribujoc
batoon nga lugar nga maoy gilayasan
sa akong mga karaang kaliwat

ordinahan ang
pag-umangkon sa akong lolo

dakong hikay
giihaw ang duha ka baka
og lima ka baboy

nagbaha ang tanduay
morag bungtod ang kadaghan
sa mga torta

sa wala pa kami manguli sa
Mindanao
nagpakuha pa kami og hulagway
isip handumanan
samtang nagpaabot sa bus
nga mohatod namo
sa pantalan sa tagbilaran

nia kanako ang maong hulagway
niwang ang pari
itom og antipara
dako ang pahiyom

luag ang akong t-shirt
taas ang akong medyas nga hapit
nang miabot sa akong tuhod
og ang akong alot
kon sila pay pasurahon
alot mingaw

ii

1972
nabalita ang pagpahawa sa maong pari
nawala og pila ka tuig
mikuyog sa kalihokan
nadakpan
napriso
naminyo sa iyang kaila nga madre usab
nanganak silag tulo ka buok
mibalik sa gobyerno
nahimong adviser sa dakong politiko sa
mindanao

nahimong gamhanan
nadato
nahimong dungganon sa katilingban
namantala ang iyang
kabantogan sa pagdumala
sa mga lungsod
namayor
mag gobernador

iii

karong 2010....

unsay kahay sunod nga mahitabo sa iyang mga pangandoy
nga mahuptan ang
saktong pagpangalagad sa
Haring Lungsod?

sa mga mipiyal kaniya sa ilang mga kinabuhi?
sa mga naghandom nga mahaw-as
sa kalisod? sa mga nawad-an na og pagsalig?

unsa na pod kaha ang hingpit nga pasalig
aron makuha ang gahom?

iv

milantaw ko og balik sa hulagway nga morag
nahilis na sa paglabay sa daghang katuigan
aduna na kini mga
gisi sa kilid nga morag gihinayhinayan og kaon sa anay
o dili ba kaha utitod
siguro kay natilawan niini ang katam-is sa mga kagahapon

dili ko motoo
pait ang kagahapon
aslom morag suka nga dugay nang gihipos sulod sa tadyaw nga karaan

gilantaw ko ug dugay
karaan nga larawan nga maoy sumpay sa among kinabuhi
nga maoy magsugid sa usa ka pag-antos
kaniadto aron sungkiton ang mga bitoon alang kanamo diha sa
itom kaayong langit

dili ko motoo
hagbay rang nagsimang ang among mga dalan
ako sa wa
siya sa tunga hangtod nga siya milapos paingon sa tuo
hangtod nga mikawas siya sa kwadro
hangtod nga mahulog siya
sa kinailawman ning
hulagway nga karaan
hangtod nga dili ko na siya igkita

hangtod nga ako
malata, madugta, mahilis, mahupas sama sa usa ka damgo
nga wala matuman
sud lang gihapon ning kwadro sa
hulagway nga karaan

kinsa ba god kaha ang dili ganahan anang kabag-ohan?
gawas diha sa
hulagway nga karaan

gilantaw ko pag-usab.
aduna gihapon ako'y nakita nga wala pa nako makita
kanunay, kanunay, kanunay....

ang kadako sa gugma

bisan pa sa pagkalayo kaayo nimo
labang sa sapa katkat sa mga bukid
subay sa agianan sulod sa
dagkong mga kakahoyan
mabati ko ang imong mga tunob
nga nagpaingon na kanako
sayod ako nga ikaw na kana
bisan gani og wala ko pa mabati
ang pagtawag nimo sa
akong ngalan

unsa ba go'y dangatan sa kaminyoon?

sa bag-o pa tang minyo
ang maghangupay mao ang atong mga ngabil
ang maglayog ang atong
mga dila
ang atong mga kamot morag mga kadena
naglingkos-lingkos
ang atong mga tiil hapit kada oras
nagsiniboay
pirmi tang kuyog bisdan asa
mora kag akong anino nga kon asa ko
tua pod ka

kadugayan
(pila na gani ta ka tuig?)
sa atong pagkatulog diha sa katreng dili na
moagik-ik
lagyo na kaayo tang duha
og kon duna may mag-abot
mao na lang
ang tumoy sa atong mga sampot
(kay magtalikdanay na man lang lagi ta)
sa pagpunay nimog tan-aw sa tv
sa serial ni Piolo Pascual
didto sad ko's gawas
nagpabulhot sa akong sigarilyo
siging ginhawa og lalom
(lain na ang siging gihandom?)
nakigtagay og pipila ka botelya sa beer
atubangan sa mga kakahoyan
nga walay mga kibir
sa atbang sa atong balay
nga morag naputlan og koryente sa kamingaw
sa ilalom sa mga bitoon og bulan
nga wala na matingala kon unsay dangatan
nianang gipanghambog nilang
pag-inunongay kunuhay sa
salag sa kaminyoon

latagaw

kaadlawon
miabot ang banag
banag
naghatod sa
usa ka asul nga
buntag

adunay anino
sa usa ka
sakayan
naglutaw
lutaw sa
dagat

naglantaw
ang latagaw
nga nabuntagan
og bugtaw
sa kalipay

lig-on

lig-on baya kaayo ang
pultahan sa kusina

nga iyang gikiyodkiyoran
og giduotduot

mikurog man gani kini
apan wala baya matangtang

o matumba o mahirig
og diha sa tungatunga

nagbabag ang mga bukton
og paa sa gipahuwasan

niya sa iyang gugmang
haskang isoga

gauros-uros morag baha
sa dakong suba nga wala mohupa.

misanabtanon

walay kapaingnan
ang mga gihipos sa mga kamot

sa kagabhion
ang mga kainit sa gugma

ang mga kagilok sa
pagminahalay

iyang gitugyan sa kabuntagon
nga walay nabuhat kundi mao

lamang ang pagpahiyom
og dayon sa baba tak-om

ang mga kamot nga walay pulos ni Bebe

bata pa kaayo silang
nagdumog sa sofa sa balay

sa iyang mama nga
tua misimba karong Domingoha

sa dihang gikawatan siyag
halok ni Junjun og gigakos

walay pulos ang iyang mga kamot
kay imbis itulod palayo

ang mga ngabil ni Junjun
sus iya naman hinoong gikabig

paingon sa iyaha
pagkainit! pagkalami! sa unang halok

sa iyang uyab
bisan gani og walay panutbras

ang gusto ni Mando

sa ibabaw sa dakong bato
sa daplin sa baybayon

ang mga balod nagpunay
og sagpa sa iyang tiilan

apan wala na kini niya ambata
anad na siya anang hitaboa

labad ang iyang ulo
naghunahuna kon

unsaon paghikalimot niya
kang Minyang nga dakong minyo

nga iya jud kunong
mor pa gihigugma

sa among nataran usa ka buntag niana

ang duha ka himongaan

ang usa abohon
og ang usa pulahon

nagpunay og kunulitay
atubangan

sa usa ka sunoy nga
jolojano

nga halhag na baya usab
ang mga balahibo

duda

gibalik niya og tahi
ang daan nga tinabas
sumpay sa
bag-ong panapton

gihandig niya ang
mga bulok
sa kanhiay og karon

mao pa gihapon ang
iyang gibati
wala mausob ang
kangitngit
sa ilang kagabhion
ang kabugnaw sa
kaadlawon

ang buntag nga
kanunay malangan

antog

sa sinaw og lapad
nga bato sa hantakan
miantog
ang kamingaw

mipanaw sa langit
nahulog sa
bato og sa paghayang
gibutyag sa
iyang mga burador ang
kapildihon

gisubay ang hagdan
padulong sa usa ka abring
pultahan

misulod nangitag
kapadulngan og

ang mga atua didto
nga mga puti og tul-id og

halhag na og mga buhok
mitutok kaniya nga morag


nangutana kon nganong
ania siya dinhi

dili na kinahanglan pa ang
iyang ngalan og kinsa siya

para kanila usa lamang siya
ka hinagawhaw sa hangin

sa gawas lamang og wala
silay labot kaniya

gipagawas siya og gisiradhan
ang pultahan

dinhi na lang kutob
wala na ako masayod kon

unsay gidangatan sa maong
gamay nga bata: walay pako

wala na ako masayod
usa ako sa didto sa sulod

walay gibuhat
walay gipahat.

karon akong
naaninag nganong ang adlaw
nagpatunga
sa iyang kaugalingong
kawanangan

gihatagan niyag
kinabuhi ang tanan sa
pagpunay niyag
sunog sa iyang
kaugalingon

pagpamakak
ang sinugdan sa ilang panagtagbo

puros nalumos sa kamingaw
silang duha ang naglingawngaw

nagdula sila og kote
gipatuyok nila ang ilang kalibotan

kabalo na sila sa kon unsay dangatan
andam sila sa pagdawat sa tanan

sa pag-undang na sa pagtuyok
nagtinan-away sila sa ilang mga ayuyok

ang sayaw ni cristita

i

nahuman na ang sayaw
ni jerlyn og cristita

didto sa ngitngit
silang duha

silang duha lang
sa silong sa mga bitoon

ii

mipauli na si cristita
sa ilaha

milabang sa suba
hangtod sa ikalima

iii

wala misunod si jerlyn
og misayaw si cristita nga siya lang usa

kanta og tabyog sa iyang puya
si jerlyn wala na gidungog kon asa

naay mga butang
nga dili angay kanato

kay basin siguro og
para lang kini sa mga
dili ingon kanato

mao nga dili na lang gayod pugson
og dili na lang gani pangandoyon
kay basin og
makasakit na hinoon sa atong mga pus-on

kadtong imong mga kamot

kadtong mga kamot
nga mihawid
sa mga bukton sa
kasakit

migilak gilak pag-ayo
sa kangitngit sa kagabhion
morag
gilibobliboran og mga
dyamante

morag gilibotan sa
mga bitoon

dunay laing klase nga tawo
nga dili molantaw sa ilang gilantaw
tungod kay ang iyang gilantaw
mao man ang nanglantaw

ako kana.
ako sama niana. akong gilantaw ang mga nanglantaw
nga wala maglantaw kanako.

ako kana, nangita sa akong kaugalingon sa ilang mga dagway.
ako kadtong
wala ninyo malantaw pag-ayo

ako kini, ang nagtikawtikaw sa wala ninyo matikaw pag-ayo
ako kadtong
wala ninyo mahimbisi apan ako kadtong nagpunay og
panghimbis kaninyo

wala'y isda apan duna ako'y laing nakita
sagad, ang wala ninyo makita mao ang akong nakita

ako kadtong nakasabot sa wala ninyo masabti
ako ang wala ninyo masabti
ako ang makalibog apan ako lamang ang makatin-aw
sa mga makalibog.

ayaw ako hunahunaa.
ako ang maghunahuna kaninyo.
ayaw kamo kabalaka.
sa wala pa ninyo makita. sama kana

kanako.dili ako makapuling kay dili ako abog.
apan ako kadtong, sama kaninyo, mobalik usab
sa pagkaabog, sa atong pagpangambot
kon ngano og kanus-a.

disgrasya?

mapasutoy ang usa ka motorsiklo
mitagbo sa laing motorsiklo nga ang
gamaneho haskang huboga gayod kaayo

naghinangop sila sa gakos sa tawong
nagdala og hait kaayong sanggot
daghang nakakita og wala makatingog
nagpasad ang mga utok sa uga kaayo nga karsada

kon ang bakakon magsulti sa tinood
angay ba nimo kining ikasakit?

kon ang tinood mahimong bakak
angay ba nimo kining ikasuko?

ang tinood og ang bakak
kon kini maglamog og dili na masuta
kon unsa ang unsa

angay ba kining ikabalaka?
apan ang kataposang pangutana mao lang baya

unsa ba'y akong labot?

lantawa ko

lantawa ko
misulti ang ok-ok sa langaw
nga mituman sa
sulti sa ok-ok

ang ok-ok mihayang
mikirig ang abi sa langaw
nga matoo-toohoon
nga ang ok-ok
namatay

mikatawa ang ok-ok og dayon
milupad balik sa
iyang kangitngit

walay nawala og walay nakuha
apan alang sa ok-ok
kinahanglan usahay aron pagtino

kon unsa ba usab ang langaw
kon siya kabalo bang malooy

kapoy baya usab ang
matood
morag tood
walay lihok lihok og karon
sulayan ta ang mga bakak
morag ulan
gadagandagan

ang mahitabo
gukod sa ulan nga gadagandagan
humod og basa
diha sa pakyas nga mga tinguha

og sa kakusog sa dagan
walay sipyat sa tood ka mabanggaan
og mabuak ang tanan
diha sa tumang kalisang

piko

piko og pala
abi nimo og unsa

mag
garden na ta amiga

piniko nga mga dughan

mingaab ang hait nga unos
nga mipahit sa kabukogan.
pait milugdang
pagtak-op sa tambo-anan

subo ang pag-inusara
apan may pagmaya
sa pagsugakod

ang kahilom
sa pinaril nga galamhan
nagmaskara ug kalinaw

ang tiniklop nga gugma
mao ang kamatayon...

.

hakog sa kinabuhi

ang sa imoha
sinukod sa mga nanglabay
nga katuigan

ang sa alibangbang dili
gani kadyot lamang

apan nganong ang imo
imo pa man gayong ingnon
nga kulang?

miabot ra gayod ang panahon
nga nasabtan na nato ang
mga bato
miyango ta sa ilang wala gipamulong
nasakpan na nato ang
gitipigan sa mga balas apan wala na usab
nato kini gipanugilon
naglingkod ta nga nag-atubang sa dagat
og daghan kitag nakita nga ila usab nga nakita
og nabati
apan wala na kini nato gipaambit
ato lang kining gisaloan
sa kahilom
mihangad kita sa panganod
og usahay gusto pa gani natong tutukan ang adlaw
og nakaamgo kita sa mga butang nga
habog
og mga halangdon
kini makabuta kon atong tinod-on
sayod na kita niini
apan ni usa wala na kanato ang dunay kaisog
nga maghisgot
mitoo kita mao kana ang gipadayag
sa atong mga dagway

ako ang nalisang og ako ang misimang
og nangita sa akong
kaugalingon nga dalan

sala sa pag-inosara

dili na nato sabotan pa
o lantugian pag dugay

karon nga ako na lang dinhi
buhaton ko na lang
ang ginabuhat sa uban

daghan na ta
ikaw og ako niining sala
sa pag-inosara

kining mga kamota

dinhis akong lawak
dugay kong
nakaatik nga diay ako
lang usa

mao kana
nailad ko
kay sigi man lang god kog hunahuna
kabahin nimo

nagtuyok kong morag
kote sa
silong sa imong
gitindogan
silong sa imong
sampot
gisungogsungog ko
sa kahadlok sa kadako kaayo
sa haw-ang sa nataran
gihadlok ko
nga unya mag-unsa na lamang ako
kon wala ka na
nga akong hapos

kaulag usa

kalimtan usa nato ang
bulok sa gugma

sugdan sa nato ang
hugyaw ning
kaulag

sa kaadlawon
wala na nako kapugngi
nakaihi ko
sa akong purol

mibangon ko og kadyot
gipasiga nako ang suga
sa kilid sa akong higdaanan

nangita kos akong
lapis og papel og ako
kining gisulat
aron dili na gayod nako
malimtan

brocha criminal

kaanyag, iyagak
brocha criminal
unya pagkahuman
mihay-ad sa bugnaw
kaayong kasagbotan
morag inaan
nga naglomlom sa
iyang bag-o og
puti kaayong
itlog diha sa
ginit nga
pugaran

panaghigala

pareho silang duha
og padulngan
pareho silang duha
og gigikanan

pareho silang duha
og luparan
pareho silang duha
og batogan

mga langgam nga
pareho usab og
balahibo
mga langgam nga
pareho usab og
mga hawla sa
ilang mga
kagahapon

pareho ang ilang mga awit
naghandom
anang kataposang kagawasan

kon mag-ulan

i

kon mokalit og ulan
og anaa ka sa tungatunga
sa dako og lapad
nga uma

unsa man ang imong buhaton?

ah, nakita ko ikaw nga
wala na modagan
naligo ka sa ulan
naligo pa gani sa kanal

nindot lantawon ang tawong
nagpaulan na lamang
nahumod ang lawas
makita ang kasingkasing nga
milakra sud sa iyang
dughan
maayong pagkahulma diha
sa iyang bulingon nga
kamisin

ii

naglantaw ako kanimo
sud ning kamalig
naglingko ko sa akong bangko
gipahaluna ko ang akong mga kamot
sa kilid sa akong karsones

hadlok na akong mabasa
hadlok na akong mabuling sa lapok
nausob na ang akong hunahuna
wala na kanako
ang akong mga gipanghambog nga kaisog
gikalimtan ko na
ang kaanindot nianang pagkahumod
nianang pagkabasa
wala na kanako ang kahinam sa pag-inom
sa ulan
sa tungatunga sa uma
sa dihang mikalit og hulog ang mga
luha gikan sa langit

hangyo sa usa ka gusto na nga mokagiw

dugay na
hapit na mahuman
ang tanan
apan sa dili pa ako mobiya
mahimo bang
sakadahon na nako
ang akong
ugma?

usahay magdamgo ka
unya ang imong damgo mora gyod
og tinood
nahikap nasimhot nahagkan
morag ang tanan nimong tudlo
nanuroy sa nindot kaayong
mga dalan sa iyang lawas
unya nakamata ka og dayon
nakaamgo ka nga
dili diay tinood ang imong damgo
og gusto nimong matulog
apan dili ka na
makabalik og tulog
og ang gabii milalom na
pag-ayo
samtang nagtutok ka sa
kisame
hangtod nga napalong
na ang tanang mga suga
sa kalsada
tungod kay buntag na
karon naluya ka
dili makabangon sa kabug-at
sa kargada sa
imong panumduman

dunay mga damgo nga dili
matuman
apan sagdi lang
ang pagpanglood sa
katulugon
kadyot lang

karong gabii damgohon mo na
usab pagbalik
hangtod nga kining tanan
mangatuman bisan gani og
sa sunod mong damgo
lamang
paabot lang
basin diay
pila goy palad sa pobreng
unggoy

bati ang akong
gibati
sa pagpunay nakog
awat sa imong
sayaw

puros wala
kining akong
mga tiil

nganong
giawit mo ang
kahadlok?

nganong
ang imong buhok
gipapook?

lantawa ko
morag bato na
ang akong ulo

dakong linog

namulak ang bulan
namunga ang adlaw
nangudlot ang mga bitoon
nanurok ang mga hangin
namuswak ang mga panganod
nananga ang mga suba
minganga ang yuta
og silang tanan didto
kalit nga nangawala

naglutaw siya sud sa tiyan
sa dagat
walay salog nga kadapatan
sa iyang mga
paghimatngon

ang kinaiyahan
andam na nga modawat
sa iyang pag-ampo

dinhi, dinhi,
dinhi lang ang matood
nga pagpahulay

tunlon ka sa baba sa
dagat
og dili ka na iluwa

dalhon ka didto
sa lalom kaayo niyang
kawad-on

ang papel nga ngabil

ang papel nga ngabil
nagpakaaron-ingnon nga
unod sa
baboy dapit sa iyang
humok kaayo nga
bilbil sa iyang tiyan

og ang bato nga dila
nagbahad nga ugma
mosulod sa baba aron
yubiton ang
taas kaayong listahan
sa imong mga sala

ang hait mong utok
nangandam
sa umaabot nga gubat
diha sa nataran
sa imong kasingkasing

mobanaw ang dugo
apan mopakpak
ang mga kamot
kay sa kaulahian
modaog ra gihapon
ang tiyan tungod sa
iyang pakigsandurot
sa gamhanang
armas diha dapit
sa imong pus-on

paghandom

gihandom ka gihapon niya
gipangita niya ang sunod nga
yugto
sa inyong sugilanon sa gugma
sayod siya
nga siya usa lamang ka hulip sa
imong kalaay
usa lamang siya ka
sumpay sa mga pinutlan
og sa mga tabas nga nilabay
apan bisan pa niini
gihandom ka gihapon niya
tungod sa imong
baga kaayong pitaka.

ang ilang gipanghimakak

mao kini ang hulagway
sa kabalaka nga
gidebuho sa usa ka
tawong nabalaka
palihog lang
pangitaa ang imong
nawong dinhi palihog lang
sulayi og pangita ang
tinood nga hinungdan

ayaw na pangitaa ang
unsa og kanus-a
pangitaa na lang ang
ngano

kon makit-an mo dalha
diri kanako
kay ako kang sultihan
sa ilang dugay
rang gipanghimakak
kanato

kahaw-ang

ang kahaw-ang
miinom sa bino
sa kamatooran

napuno og sa
kadugayan nahubog
og karon ania
nagsalimoang
sa bagang merkado
diin anaa ang
kadaghanan

ang kahaw-ang
mobalik lang gihapon
sa kahaw-ang

lingkod, tindog, lingkod
tulog, alipasa,
lakat, libot, suroy,
pangita, pagkakaplag
balik sa sulod, lingkod,
tindog, tulog, hay-ad
sud sa gamayng lawak
sa kinabuhi

hangtod nga mailaila niya
ang iyang kaugalingon
wala siya'y ngalan og
hagbay rang wala na
siya'y iyang matawag
nga ginikanan

pinagbigyan

gikapoy ko aning lamok
nga siging
yangongo sa kilid sa akong
tiil

wala ko milihok
nagpapaak

gamay ra man pod diay
ang iyang
busganan
mora rag
busganan sa usa
ka tungaw

busa ako na lang
nga gipahinontan
ang iyang
gibati diri
kanako

natagak

natagak
apan kabalong
mopahiyom
bisan
hapdos

mibangon
milakat og wala
mibalik og
tan-aw kay
alang kaniya
anad na siya
og dili
na madutlan anang
sakit-sakit

tinagaktak

bugas ginaling
gihimok pino sama
sa imong buhok
gimantikaan
sinug-ang nga
pinatikig

tingtagak...(autumn)

...sa pagkatagak
sa mga dahon,
may usa nga mipabiling
nagbangutan

hait ang kahilom
sa nagdala sa samin
nga mibawog sa bidlisiw.

nagkadaiya ang ikis
sa iyang dagway
nga mipahilayo

nagtubo ang mga takna.
ang hangin, sa panahon
sa tingtagak sa mga dahon
nagdala sa suwaw sa adlaw
nga mibadlis ug timaan
una mipahilayo


apan ang panumduman
mipadayon sa pagkahagbong...


.

puloy-anan

ang kaminyoon dili
balay o dongdong

sa una, mas bugnaw

ang utlanan sa lasang,
sa disyerto
ang wala pa mapintali
nga hagdan
sa likod diin kita
mang-hay-ad
sa gawas, mangaon
og mais

diin bisan sakit og sa dakong
katingala nakaantos
ta bisan
layo na

nagkat-on ta
unsaon paghimo og
kalayo

(hubad sa balak ni margaret atwood "habitation")

Gikuha kini
dugay na kaayo
sa una morag dili kaayo klaro
ang mga linya bali
ang mga kolor morag
walay lami

pero kon imong
paklion og balik
makita nimo sa walang bahin
ang usa ka butang nga morag
sanga: parte sa kahoy
(narra o balite) nagtubo
og sa dapit sa toong bahin, pasaka
dunay morag gamay nga balay
sa ibabaw sa bungtod

sa likod naa ang
lanao og sa unahan pa gyod
naay mga
gagmayng mga bungtod

(kining hulagwaya
nakuha pagkahuman nakog
kalumos.


didto ko sa tunga sa lanao
sa ubos sa ibabaw

lisod sultihon kon
asa gayod ako
nahimutang
o unsa ako kagamay
og kadako
tungod kay ang tubig
makahatag man
og lingla

apan kon imo gyong
tuyoan kaayog lantaw
madugay
imo ra gyod akong
makita


( hubad sa "This Is A Photograph Of Me by Margaret Atwood")

awit

adunay awit nga dili nako
awiton alang kanimo

dili man kaayo lisod
kining kantahon apan
ingon sila
nga dili pod unta kini
siging kantahon kay
dili kaayo nindot nga
paminawon

ako ka untang tudloan
unsaon kini pagkanta
apan basin og dili
ka ganahan

daghan ang mikanta niini
apan wala kini nila
ginasayaw

ang uban taas ra kaayo og
garbo og kining kantaha
ilang giloom-loom lang
og busa
wala sila mahaw-as
sa ilang kapit-os

usahay ako kining kantahon
labi na kon
wala na gayod akoy mahimo
labi na kon ako
morag usa na lamang ka trapo
sa tiil
diha sa among hagdanan

yano lang ang mga pulong
niining kanta
usa lang gani ka buok
og dali lang kaayong matun-an
kay imo man lang
kining balikbalikon

mao kini siya: Tabang! Tabang! Tabang!

sibo

sibo
tang duha
morag
tanod sa
mata sa
dagom

morag taga
sa tilaok
sa isda

(awat-awat sa balak ni margret atwood
"You Fit into Me")

bata

pagkahuman niyag
tan-aw sa
Darna

minaog ang bata
sa ilang balay
og nangita og gamayng
bato sa ilang nataran

nakapunit
og naglingi-lingi
kon duna bay
nagtan-aw kaniya

pagkahuman
mipiyong sa iyang mga mata
og gitulon ang
iyang mutya
og misyagit og Darna


naglibog ko
kon mokatawa ko
o masuko

sayod ko
nga ang bata
adunay nakat-onan
sa kabuang usahay
sa atong
mga pangandoy
nga ora mismo
gustong matuman

sahay

sahay
bisag naa na sa daplin sa dagat
dili maligo
molantaw lang
sa lapad kaayong
dughan sa dagat

sahay
bisan dunay nindot kaayong
agianan
nga mas hapsay pas pinalantsa
nga habol
dili jud mosubay
motipas
mas gipangita ang kalisod
sa kakugnan

sahay
bisan og yano og klaro na man unta
ang tanan
nga plastar pas mga lingkoranan
sa sala
og mga kutsara og tinidor didto
sa komidor
pilion gayod ang mga gakatuagsa
og mga gubot

ngano kaha?
nakadungog ko sa iyang giingon
ang usa
misinta: wala lang

wala lang, nga mora bang daghan
kaayong
gilubong sa kasingkasing
og gipangtagoan

tibugok

gilanhan
ang gitay-an
nga bomba
sa giasinan
nga grasa
nga gikan sa
baka nga
gipatay sa
miaging pista

puhon

puhon mao kini
ang akong gustong makita sa akong kaugalingon

baga ang balbas
bungot nga wala nay pul-ong
buhok nga kalkag
kilay nga labong
walay padulngan
lalom ang
akong hunahuna
mas lalom pa
gani sa ikapitong lawod
sa dagat
baga ang akong kunot
sa agtang
mas baga pa sa akong
nawong karon

gusto nako nga ako
puti og itom na lamang
dili na ko ganahan
og kahayag
ayaw na ako tagai pa
anang bulak sa
rosa
o anang azul sa
mga panganod
o anang lunhaw sa
mga bermuda

anaron ko na ang akong
kaugalingon sa
bulok sa kagabhion
sa paghupas unya
sa kahaponon

diha sa kahilom unya
sa akong lubnganan
sa pagtakyop unya
sa kahayag
kanang wala na akoy
madungog nga kisaw
bisan pag
tugaw sa paglupad
sa alibangbang
o sa mga tunob
sa mga ulod

kanang paghulog sa dahon
sa tiilan sa akong
pagkahanaw