sekretong gibati

sayod ko kon unsa gayod
ang imong gusto ug ang akong
gusto usab
sayod tang duha kon unsa ang
tinood
pero kinsay ganahan mohisgot
niini?
ania kita sa tunga sa lawod
sa tunga sa dakong unos
kon dunay motingog 
matikwang kining atong gisakyan
unya kon kinsa ang mauna kamatay
kalipay gayod kana sa nahibilin.

kaayo

mahilis ang mga
hait nga kuko sa iring
kon imong lawgan
ug ulo sa isda nga
inun-onan,

dili na mamaak ang iro
nga imong gidalhan
sa bukog sa baka nga
sobra sa restoran nga imong
gikan-an

ang kabayo modagan na
og tarong kon imong
hatdan sa daghang kumpay
labi na ug parisan pa kini
sa molasis nga gikan sa
negros

ang kabaw dili  na manungag
kon imong kaligoon sa suba
dayog tugway nimo sa
pasto nga daghang masabsab

apil na gani ang mga balagtok
sa imong kamalig dili na sila
mangutkot sa imong kaban
kon imong bahinan sa imong
binulad nga humay

kon imo kining ipasubay usab
sa pikolihiya sa imong mga higala
ug uban pang mga kaila,
basin pod diay ug dunay matul-id
nga hiwi, motunay ang mga taksil,
moduyog ang mga kaulion,
moawit ang mga amang
modagan ang bakol
ug ang mga buta makakita
pinaagi sa imong kaayo.

kinsa ba si Dr. Lin Wenliang?

siya ang mikuha sa bojong

didto sa wuhan

aron ipahibalo nga miabot

na ang gikalisangang

virus

niadtong Enero 11, 2020

sa dihang wala pa gani kini

nganlig covid 19

ang mga otoridad sa wuhan

nasuko man hinoon

ug gani giingnan man siya

nga dili magpatakag tabi

wa damtig bulan siya mismo

ang nakakuha sa maong

sakit unya

namatay siya niadtong Febrero 6, 2020.

dili pod diay lalim

kon ingnon kang gayamayama

bisag nakita mo na ang dayag

nga kamatooran.

unya ang maong

gikahadlokan mismo

ang milamano kanimo

dayog bira nimo didto sa

bung-aw sa kamatayon. 

ngitngit nga agianan

wala nay
mahimo kon
ang kandila
naupos na.

sayon mong
gilitok.

ang mga
nag-iyak
ang mga 
nagbangutan
dili gayod
makasabot.

naupos na
ang kandila.
natapos na
ang kahayag.

ngitngit ang
agianan
paingon sa
tiunay nga
kahayag.

kabahin kang eldie ug peping

wa pa nimo
mabungat peping
samtang gihugasan
mo ang tanang
ginamit sa plato
sa dakong
pistang bag-o
lang nahuman sa
atong balangay
gipahibawo ko ikaw
nga dugay ko
rang nasayran ang
tanan, gani ako
man ang nagtambag
ni Eldie kabahin
niini.
dili siya hakog
nagbapabuta bungol
siya
aron ka usab malipay
gipanghimakak niya
ang iyang kaugalingon
sama kang
Kristo
aron ka 
niya maangkon
aron dili ka na 
magpalayo
sa tumang kaulaw
wala ang pagbudhi
kon anaa
ang pagtugot.

buthanan

sa dihang
nakagawas na kos
imong gakos
sa dihang nagawsan
ko,didto didto
migawas ang matood.
walay gugma
nga nagpuyo
sa akong kasingkasing
ikaw lang
ang nahimong
buthanan
apan dili ko mahimong
puy-an

ang nagbasabasa

lami lantawon ang yamog
sa buwak sa kabuntagon, 
ang mga dahon ug bato nga
nagbasa pa gikan sa kaadlawon.
lami lantawon ang nagbasa pa
nga dalan, ang gabasa nga langit
diha sa ulan, lami paminawon ang
gabasa mong tingog kuyog sa imong
awit, ganahan ko, labaw na nimo
nga miari tupad kanako, sa basa mo
nga ngabil, sa basa mo nga buhok,
sa basa mong lawas, sa gabasa 
nga unya akong pagatilapan,
ug kon mahimo ako pa ganing
kan-on.

karon

karon
gipatag ang dakong bukid

nahimong balas
ang mga bungtod

nahilom ang mga syudad
nanago ang mga bangiitan

tungod sa virus
di na kainahanglan ang mga latos

karon nakahinuklog
ang tanang mga tawo
 kabahin sa
mga unggoy nga
mikapyot sa mga bagon
sulod sa puthaw nga
mga hawla

karon nalimpyog kalit
ang hangin

malinawon ang mga
kagabhion

nausob ang mga palahubog
ug mga uwagan

nagkahiusa ang mga pamilya
nagkumustahay ang mga
kaila

karon nawala ang
hunahuna sa gubat

karon, sa tumang kahadlok
nagsigig likay ang mga nilalang
sa nag-ungaw nga kamatayon.

virus lang?

ikaw nga nagbasa
karon,
niining mga pulong
nga napatik 
dinhi,

pag-ayo-ayo
paglipay,
kon mahimo
pagsulat usab

dili nihit ang
posibilidad nga kitang
duha
mangamatay

mangamatay tang
tanan
kitang tanan gayod
dili lang gani
dungan

apan mahimo sang
dungan
sa atong kadangag

unya ang hinungdan
virus lang.

virus

kon manok
dayong ang naa sa hunahuna
tinola, o kon baboy
humba o adobo, ug kon baka
nilat-an, 

mobalhin tas corona, 
sa una seguro, basin hari o rayna,
apan karon kabalo ka na,
makamatay na.

amor fati

kon unsa man gani
ang lintunganan aning tanan
balik balika paglitok ang
amor fati.

ang tanan tinuyo sa kapalaran
ang katarungan mao lang gayod
ang gugma
ang panghitabo nagsukad
diha ug mopadulong kini
diha lang gihapon

sumpayi sa hagawhaw
nga memento mori
ayaw kog ingna nga ikaw
dili maapil niani

ang mga sungayan ug pak-an

nindot lang gihapon
lantawon ang mga manok bisaya
nga namasilong sa kamalig nga
giaptan ug nipa
lamog sab sa mga itomon nga
kanding nga nagsigi pa gihapog
usap sa sagbot nga 
naa sa sulod sa ilang baba nga
taas taas na sab ug
bungot ubos sa
suwang.

kaadlawon

ang kabuntagon
mihisgot kabahin sa
usa ka
pagpaabot

wala ka na
kasabot kon unsa
kini
kon dis-a gikan
ug asa padulong
o kon unsa ang
rason ngano

ngano man kaha?
nganong ang saad
wala man
ang dan-ag?

naligsan kaha siya
sa pison?
wala pa kaha maputol
sa iyang mananabang
ang pusod?

daghang kabalaka ang
nagkataykatay sa
punoan sa mangga

nangahinog na
nangahulog na
hapit na malata ang
nagpasad
ug walay bisag usa
man lang ka bata nga
walay buot
ang namulak sa kaadlawon.

guod

ang pagbudhi
sa kaugalingon mong lawak
babag ang
imong paghigda
sa imong gipahigda
diha

ang kamot mong
gihimong bugsay
sa mala
ang piyong mong halok
sa aping nga
uga

ang gakos nga
gipakagos 
sa pangutana:
gugma ba ang
pinugos?
mao ba kini ang
lugos sa
lagos?

hago ang kinabuhi
hagoan mo kini sa
hangtod sa hangtod
hangtod nga ikaw 
mahatod
didtos sa kamatyonon
nga guod.

kaugalingong kagawasan

miawit ka
imong mama ray tua
nadungog mo ang
pakpak
sa duha lamang ka
kamot

misayaw ka nga
ikaw lang
sa imong kaugalingong
kanta
sa kaugalingong kuskos
balungos
gibati mo ang
kagawasan
sa duha lamang ka tiil
sa duha ka
lapalapa
nga sa kalibotan
nagkapakapa.

bidli

litokon ko
ang pulong nga bidli

apan gilitok ko kini
human sa 
kalami

ug nganong moabot
man kini
pagkahuman 

kanang kitang duha
nagpaspas ug
talikdanay

morag gitara

bisag walay
tawo ang mga karsada
bisag morag
patay ang plaza

salig lang

sulod sa akong 
kasingkasing
bibo gihapon ako

ang akong kalag
ania
miduyog sa akong
lawas

morag gitara
gikuskos ang mga
kwerdas 
sa akong mga 
kalipay kanhian

ang akong hunahuna
miawit
bisag ako lang
ang namati sa kaanindot
sa mga hilom 
nga mga pahiyom

molungtad

bisan unsay
mahitabo karon

laumi nga 
duna gihapon kini

kinutuban. dili kini
molungtad.

ang molungtad mao
lang gihapon ang
gugma,

ang dili mamatay
mao lang gihapon ang

paglaum, buwak kining
puwa

sa disyerto sa Gobi
mamulak kini sa 
gabii

kon ugaling

kon mataptan
man ugaling akog
corona virus
palihog ayaw ug
panic,

igo ra kong 
mobalhin sa pikas
tampi

unya sayri baya
nga didto wala nay
nanugilon nga mobalik
ning atong
tampi sa mga kahadlok.

imbaras...

ning akong
nasayran ug imo
sang nasayran,
hiposon na lang
hiposon sama sa
usa ka sulat sa
gugma niadtong
bata pa kitang duha.
sunugon, mas 
maayo pa gani 
hinoon, kay

ug mahibaw-an
pa lang, 
ka dakong kataw-anan,
kalood, kahilas,
pati gani ang
halas
mamula sa 
kaimbaras.

awat awat kang w.

sa makadaghan gitunol ko ang gugma kaniya apan giuli kini niya

sa walay tingog tingog.

makaingon ko nga ang gugmang iyang giuli, gibilin man lang gani niya

sa gawas sa balay, dayon niyag lakaw nga walay pananghid, unya wala na

mibalik sa kadugay sa panahon, bisan giunsa ko pa ug handom,

makaingon kog walay sukli ang maong gugma nga giusikan ko lang

nga walay giuli diri kanako,

apan, ania kining maong balak, kini ang sukli, sa gugmang maayong

pagkabali.

ang mga bata didto sa kalibotan nga gibisitahan ni Corona

dako gayod kaayo ang
kalibotan
pagkamalinawon kaayo
karon
samtang ang iyang tanan
mga anak
nanagod didto sa sulod
sa ilang mga balay.

corona

sa panahon sa
corona
manayaw tag 
kuratsa

magtagay tag
tuba
sumsuman
tang sasing

walay pulos
ang kahadlok
kay morag tag
sa atong mga
ulo
sa bato gidukdok

nganong ang
kabaw sa iyang
tunaan
ang baboy sa
lapokan
wala man lagi
nacoronahan?

ang kamatayon

ayaw ug sunod kanako
walay tumong ang akong lakaw
walay takna ang akong pagtaliwan
walay kahayag sa akong lungag
wala ang dalan nga maingon mo
nga magtangag ug ganghaan sa
unahan

diha ka lang kutob
mopadayon ako
kon mosunod ka pa kanako
basin ug dunay mahitabo kanimo

irong buang ang akong higala
doldol ang iyang pasilungan
sa unahan anaa ang lawa
ug ang sakayan nga akong sakyan
buslot kini, walay layag, gamay,
gabok.

ang akong gisaligan mao lamang
ang akong mga damgo
ang akong mga paglaum
ang akong gihambin nga kasakit
ang akong umaabot nga kalipay
mao lamang ang kamatayon.

nakita ko na

gipangita ko ang kahayag
sa akong kagabhion
ang paraiso sa akong batoon
nga dalan
ang langit sa gusbat kong
balay

gipangita ko kini diha sa
imong adlaw
sa imong nataran
sa imong gipuy-an

wala ko na kini makita
diha kanimo
busa mipahawa ako
milakaw sa layo nga
walay hunong

nakita ko kini sa lapyahan
sa akong kasingkasing
sa hunasan sa akong kalag
sa katigwangon sa akong lawas.

nagpahipi

mas gamhanan ang
mga dili makita
daghang nagdaot 
daghang nangamatay
nalisang ang mga tawo
ang mga nasud
nabulabog

apan sa mga dili makita
nagpabiling gamhanan
ang wala usab nila makita
nagpahipi lang

dili ko pa mabasa ang
mapa sa kinabuhi ang
milapad nga agianan
sa kamatayon

ang akong pangutana

kaganihang kaadlawon
nadungog ko ang kanta ni
bob marley sa radyo

ganahan kos iyang kanta
ang iyang martsa
ang iyang mensahe, unya

naingnan nako ang akong asawa
kabahin sa iyang giingon:

"if what you have in this world
is only money
then you are the poorest person
in this world"

ambot ug naunsa
nga iya mang kining giayog balikbalik
nga mora bag gusto gyod niyang
masabtan pag-ayo

kon masabtan kaha kini niya,
makaingon kaha siya nga siya usa
sa mga kinapobrehang nilalang
niining kalibotana?

balak kabahin ni papa

si papa nga
masakiton na
human namatay
si mama
namisita kanako
sa balay sa akong
asawa nga
duha ka undana

samtang nanglingkod
kami sa kahoy nga
lingkoranan
sa among hawanan
mihangad siya sa
ikaduhang undana
sa balay
nangutana kong
anaa bay
nagpuyo didto

sa pag-ingon ko
nga wala kay miuli
pa man ang among
babaye nga katabang
mibungat kini sa
iyang nagkurog ug
uga nga wait,

"karong gabhiona
kon malooy ka
dalhi kog babaye
sa ikaduhang undana"

nakasabot kos iyang
kahimtang
apan dili lang gyod ko
kaayo manggiloy-on

laksot

ang imong
kahilom bulawan.
bisan sa lapok
nindot gihapon
ang iyang
pamayhon.

mituna sa lapok
sama sa kabaw
ang akong
kahanggaw

bisag ania ako
sa nindot kaayo nga
balay
misamot kalaksot
ang akong mga
panghayhay

balak sa gugma

ugma damlag
matuman ra gayod ang
pangandoy sa
adlaw

gugma ra ang sukod
sa pag-antos
gugmang walay sukod

nagtungkod ang bulan
sa iyang kamatyonong kahayag
hangtod nga midaug
ang kangitngit

dagum ang saksi sa
paglubong sa gugma didto
sa sabakan sa 
dag-um nga suba

ang kabugnaw giugom
sa kabuntagon
nga midighay sa bag-ong
kahayag.

gugma

ayaw hunahunaa nga 
gibudhian ko siya
hunahunaon mo lang
nga gihigugma ta ka

dili ba nga lantawon
man unta nato ang adlaw
kay sa kagabhion?

dili ba god nga gakson
ta ang makalipay unya
likayan ta ang kaguol?

gipangita lamang nato
ang gugma
bisan gani ug wala na
kanato ang kagawasan

walay katagbaw

sama sa imong
pagtam-os sa kalipay
wala nay
lugar ang mga pulong
mga tingog na
lamang sa hingos
sa gangis
ning panahon sa 
ting-init

kusog ang tingog
hangos nga makabungog
sa hingos sa tingog
nga makabukog
sa mga gangis
sa kagwangan nga
imong gilayasan


kinsa bay manangpit
sa kalipay nga
hagbay mo rang gitan-ogan?
lata na ang panit
gatulo na ang dugos
sa unod nga
walay balaod

ang kalami tuod
man dili ikapanugid
dili sama sa imong
mga kasakit

nga anaa migawas sa
balay
naglakaw lakaw sa 
karsada
naglirawliraw
nga bisag sa dili mga
kaila
sa pagpanugid
walay katagbaw.

ikaw ang akong gusto nga mahimong kaagi

ikaw ang akong
gustong mahimong 
kaagi

init, lami, tam-is
gihawiran

nakapaso kanako
nahulog 
unya bisag gusto ko
pang puniton

nakaingon kog
dili na, dili na gayod,

ikaw nga morag
bakak
mora sag tinood.

yawyaw sa tanlag

kon isulat ko ikaw
dili gayod mahimong
walay labot ang
kagabhion

dili mahimong
dili maapil ang suga nga
napalong

ang kangitngit
ang iyang lawas, ang
iyang kainit bisag
sa gawas
atua ang ulan ug hangin

dili mahimong
dili maapil ang habol
nga nahulog sa salog

sa pagtapos ko kabahin
kanimo
dili mahimong dili
ko maapil ang
yawyaw sa tanlag.

pasahero

kining nia
dili kanunay makiangayon

ako nagpaingon
kanunay
unya ikaw anaa
nagpatara lamang

gisablay mo ang
imong mga kamot
sa akong abaga

gibati ko ang kabugnaw
sa bala

mipiyong man ugaling
ang imong mga
mata

apan walay kainit ang
imong mga paa

nagmaneho ako sa
akong sakyanan

unya  ikaw 
ordinaryong
pasahero lamang

taluto

dili baya mahimong
ibutang lang sa katulugon 
ang nahitabo

bisag pila pa ka damgo
ang moabot
maghimog mga sugilanon
magtukod ug mga balay
magsumpay sa mga tulay
magtapak sa mga buslot
nga sakayan
mosala sa lubog sa suba
motakos sa kaasin sa dagat

ang nahitabo nahitabo na
gayod
nahubog ka bisan walay bino
nalipong ka bisag walay kagutom
ang nahitabo nahitabo na gayod
ug dili na kini mausob

mausab pa kini
sa pipila ka panahon
hangpon mo ang mga umaabot
unsa pa ba ang imong
kagul-an?
ang mga kabalaka nahimong
mga buwak sa imong
kagabhion
nangalimyon

anaa ikaw sa imong lawak
sa ibabaw sa imong higdaanan
naglutok ang imong mga mata
sa kisame
makita ang duha ka taluto
mitukob sa ok-ok
nahadlok sa iyang ikog
sa iyang anino
nanukob.

ang gidili

kinsa bay wala kasulay nianang
lami apan ginadili?
anaa ang mga bakakon nga
wala maningog
nga kon imong lantawon
nagpalingogngog

didto sa entablado anaa ang
nagpakaaron-ingnon
mibatbat sa mga pamulungon
gidili kini gidili kadto
maong wala na ang mga balato

ang mga namati
adunay mga dunggan nga morag
kanal
lapad, lalom unya ang tanang
baroto nga miabot, mipahawa
naglaposlapos lamang.

ang mga gugmang patay

ania ang mga gugmang
patay na
gipanglubong nato aron
mahaluna na
aron makalimtan sa dayon
ania ang mga kandila
nga nagsigag siga
walay pagkahilis
walay pagkapalong.

kula

SA KABATAN-ON gisulat mo
ang gugma sa panit sa kahoy nga
mangga,
nagpabilin ang ulat 
nga para nimo
handumanan nga nindot.

nakat-on kas kinabuhi
labi na ang kapait sa panagbulag
busa gisulat mo ang gugma
sa balas, 
hangtod gibalhin mo kini sa tubig,
hangtod sa hangin,

kon pangutan-on kag ngano
dili ka motingog
sa ilang pagpamugos
gitubag mo kini sa usa ka
pahiyom
nga hilaw, sama sa aslom nga
mangga,
nga gikuhit mo sa taas
nga sanga
nahulog, 
sa yuta nag-iyak sa 
mga tagok

pagkadaghang mantsa
nga mitapot
dili na makuha bisag
imo pang ikula.

pagkawalay hinungdan

MISABOD
ako sa balak
nahikot ang akong
buhok
sa pulong
nabati ko ang akong
sungay
nga dili nako makita
sa samin.

giusikan ko ang
panahon
sama sa nalata nga
mga dahon
sama sa nabahaw nga
luto nga wala nako
makaon
sama sa napan-os
nga pansit nga gilain
unta alang kanimo.

gibati ko ang akong
sungay nga
dili mo makita sa
samin,

gibati ko nga upat
ang akong tiil
unya nawala na ang
akong mga kamot.

pulak sa lubi

sa tungatunga aning lugar diin
bangaw ang kalipay
anaa ang isla sa pagmahay
unya sulod nianang islaha
anaa ang nagpabiling lig-on
nga kasingkasing sa nilalang
nga nag-ampo gihapon sa usa
ka pulak sa lubi naghandom
nga sa sulod gihapon niini anaa
ang iyang Bathala nga kanunay
misabot kaniya, nga bisag
naunsang pagkabalintong sa
iyang kalag, mapasayloon lang
gihapon, nagpabiling walay
paglubad diha sa pagmahal
kaniya.

walay nahot

ang imong anak
walo
ako wala
sa una nagpadayag
tag gugma
naghawiray sa kamot
sulod sa simbahan
atubangan sa mga
santos
sugmat sa mga saad
nga kita dili
molubad
apan kaaway nato
ang panahon
nga nagbulag kanato
dayon natog hikalimot
sa atong
hunghong
karon nagkita ta pag-usab
wa na gani ko kaila
nimo sama nga ikaw
nakapangutana kon
kinsa kining tawhana
nga nagtindog sa
kapilya
unya mibanos ang
kahaw-ang
gisulayan tag kutkot
ang mga dukot
sa pagbati
sa kalderong buslot
nga wala nay
nahot nga bisag
usa ka mumho
wala na gyoy
matutho.

pagsulat

usahay
magsulat kita sama sa paglakaw
anang nawala ka
dayon nagpadayon ka lang
gihapon
bisag wala ka na kahibalo
kon asa ka paingon
ug kanus-a ka moundang

ulahi lagi ang pagbasol.

kon adunay pagbasol
nga mag-una
pasabta nya ko ngano.

kanunayng ulahi gayod
ang pagbasol.
nadungog ko na kini
sa dihang wala pa ako
nagminyo nimo.
kaming duha ni papa
nag-inom sa usa ka baso
sa tindahan ni Soling.
wala nako kaayo madungog
ang iyang pulong
sa akong tumang kalipay
nga misugot ka kanako.
gihunghungan gihapon
ko ni mama ani, samtang
nagluto siyag shakoy sa
kusina, apan ang kahumot
sa shakoy, nakapabungol
kanako.
ulahi ang pagbasol, gidawat
ko kini, gihangop pa gani.
nadawat ko ang gasa sa
kahilom, ug mao kini ang
nagpalig-on kanako.
dulog kita sa usa ka
higdaanan, nagsalo kita
sa habol, unya ang atong
mga lubot, nagpanimhot.