Baybayon: Ikatulong Semana sa Hulyo 2009
Ang misteryo sa ordinaryo kun ang ordinaryo sa misteryo diha sa inadlaw
nga sugilanon kun sa talagsaong adlaw maoy matagamtaman diha sa mga
balak karong semanaha sa Baybayon.
Nganong ang usa ka kumkom nga monggos, labi na'g gisubakan og karne,
makatagbaw na man sa gigutom nga banay. Ingon ani sad ka unodnon ang
balak 'Pangadye' ni Adonis Durado. Gilaga kini sa igong higayon sa
pamalandong. May gibutyag ang monggos diha sa palad ug sa usa ka tawo
taliwala ning kalibotan. Kinsa pa ang dunay ginalaga sa kahiladman
karong mga higayona kabahin sa gibutyag sa gigamyon sa monggos?
Eksistensyal ni nga balak, pangkinabuhi gyod, naghisgot gyod sa pamaagi
sa pagkinabuhi, kahulogan kun kabililhon ning gamating nga kinabuhi sa
tawo. Misanong sa mga pangandoy kun kinaiyayan sa Sidlakanon nga
panglantaw kun pag-ila sa angayan natural nga pagkinabuhi kining
gihulagway sa magbabalak.
"himoa kong tinuod nga tinun-an
sa mga lihok sa mananap,
sa panahon, ug sa palibot"...
"aron kakat-on ko og tahod
sa tanang mga butang
nga wala ko panggaa."
Sama sa monggos, nagpahipi pa ang uban nga kinaadman niining balak. Kon
lagaon diha sa pamalandong, ang magbabasa makakumkom og pipila ka
bililhon nga pilosopiya, pangkinabuhi nga pilosopiya.
Ug ang ang balak nga 'Bugtong' ni Adonis Durado, naghulagway og
kulturanhon nga hitabo. Makahimuot. Makatandog. Apan ang kinauyokan
niini mao ang ordinaryo nga punto, ordinaryo kay masabtan dayon ug
mauyonan sa tanan. Apan, talagsaon, binugtong, espesyal kini nga punto,
kay kini bahin sa pagmahal sa bugtong nga pinangga.
Kon ikaw bugtong gimahal ug gipangga, di ba labihan kanindot? Ikaw na
lang ang mag-prinsesa. Ug Kon ikaw ang magmahal og bugtong hinigugma,
lalim ba? Ikaw na lang ang mag-Hari.
Yuna pa, Nindot sad tong paghipos sa bugtong itlog diha sa tiyan sa
bugtong, sa manok, kanding, baboy, baka, elepante, dili ba? Tinuod ba
ni? Dili impossible.
Ang talagsaong itlog, kun talagsaong pagpangga sa bugtong nga gimahal
tinuod gyod apan dili lalim huptan, kay daghan kaayong kasangitan nga
mga lamian nga putahe, usa maabot ang kinauyokan nga gikabutangan sa itlog.
Ang 'Kapeng Hamabaw' ni Hazelen Calumarde naghulagway usab kini sa
inadlaw kun sa ordinaryo. Ang misteryo nagpahipi diha sa ordinaryo, sama
lang nga ang misteryo motungha pod diha sa ordinaryo. Mao nga uban sa
pagtagamtam sa kape, matagamtaman pod ang misteryo sa sugilanon nga
nagluhod sa 'imong atubangan" Unsa ka ha kini nga sugilanon? Mao na ni
ron, ang misteryo nga nagpahipi diha sa ordinaryong ilimnon. Di ba kaha
mao na ning balak?
Kalingawan man usab ning balak, makalingaw sa magbabasa, makaagni sa
pagbasa, makapainit sa tiyan ug sa handurawan sa magbabasa.
Kape, itlog ug monggos. Ordinaryo ra gyod sila. Apan nahimong mga balak.
Dili ba na misteryo?
Lubi
---------------
Pangadye
balaan nga makagagahom,
tagai kog lingin nga panabot.
tudloi kong mangayo sa wala.
hagki ang akong kalag
aron kini maglipang –
aron kakat-on ko og tahod
sa tanang mga butang
nga wala ko panggaa.
himoa kong tinuod nga tinun-an
sa mga lihok sa mananap,
sa panahon, ug sa palibot.
gasahi intawn ko panagsa
og sakit sa paglimot.
ug pasayloang gakalampati ko
og sabot sa kamatuoran
ug sa gibutyag sa gigamyon
sa lusok sa monggos
dinhi sa akong palad –
ug ako, niining kalibutan.
-- Adonis Durado
Bugtong
Kung magpatawag ang hari og kumbira,
Magpatumba siyag elepante aron litsunon.
Ug sa tiyan niini idasok ang kinahumotan
Nga lamas, inubanan sa tinibuok nga baka.
Ug sa tiyan sa baka, ilimin ang dugang lamas
Nga gipatabanan og tinibuok nga baboy.
Sa tiyan sa baboy, ang tinibuok nga kanding.
Ug sa tiyan sa kanding, ang usa ka manok.
Ug sa tiyan sa manok, ang usa ka buntog.
Ug sa tiyan sa buntog, ang usa ka itlog --
Nga igahin pirme sa mapinanggaong hari
Alang sa iyang bugtong nga prinsesa.
-- Adonis Durado
kapeng hamabaw
inimnang kape sa tasang kabang
puti ug itom nga lingin
ug may gitas-ong unom ka pulgada
gipatong sa lamesa
hamabaw pa ang nahabilin
gibuhi ang dugo sa katulugon
tibuok palibot nangalimyon
misalom ang mga ngabil
natagamtam sa dila
kalami sa init nga kape
naghatag ug kinabuhi
ning pagtukaw sa atubangan
sa balak nga gisugilon
sa sugilanong nagluhod
sa imong atubangan
--Hazelen Calumarde
