ang ugma ang laing kinabuhi

nganong mabalaka kita anang ugma?
nganong mamuhunan paghipos anang kaugmaon?

karon ang kinabuhi
ug ugma ang laing kinabuhi

buhaton ang karon
kataw-an ang karon

kay ang ugma na ang atong pasulbaron
sa iyang kaugmaon

ang sulat ug ang lakra sa gisulatan

giukab ko pagbalik kadtong mga gihay
sa akong karaang notebook
kung hain nahasulat ang imong
mga dinumerong pangaliya
sa akong pagbalik sa imong tiilan
haron muhalok kanimo
pag-usab ug ibayaw sa ka sa imong
kalibutan

apan hanap na ang tinta
dili ko na maklaro
dili na usab buhi kadtong mga lakra
sa imong kusog sa pagduot
sa ballpen nimong panda
nga itom ug agi

tingale angayan na gyong kalimtan
andam na ako sa akong pagdawat sa tanan.

igo na

mialisngaw na usabang imong pan-os
nga panglantawdaw gihay
sa mga walay puamod
nga unas nga gasigig kagaskas
panahon sa akong pagpahulay

kalimti na kanang imong mga sugilanon
pasalay-lua ang imong kagutom
palabya ang imong pagkahakog
hununga ang sonata sa kaibog mo
sa buhok sa bulan nga bulawan

wala na kini'y bili
buta na ako,
bungol,
ug binhod na ang akong mga unod
sa akong pagpamati kanimo.

balak sa baybayon

dodong:
wa na kay angayan balakan

inday:
naa gihapon... ikaw

dodong:
nagmingaw na ang baybayon

inday:
daghang balak apan...
dili nako ganahan isulat pa

dodong:
matuod kana,
sama sa ilawom sa mga bato,
sa balas,
diha sa mga lim-aw

inday:
gani

dodong:
apan walay balak alang kanako...
wala na

inday:
aduna pa...
sama sa
hubui ang akong kalag
didto unya sa atong pagdamgo

dodong:
hain naman diay
ang kinabuhi sa hunasan?

inday:
ani pa ako...
ania nagpaatbang
nianang hunasan nga giingon mo...
buhi ug mapahiyumon gihapon

dodong:
nakahukom baya unta ko
nga dili na mobalik pa sa baybayon...
kay moadto na ang sa lasang ang bukid...
mangayam

bikwang bikwang

nibikwang bikwang ang katig
sa paghampak sa balod
natay-og kini
ug mikurog
midahunog,
midaguok
ang pulong sa balak
nga nag-inusara

hain na diay ang kanhi?

nganong ang kalinaw
nga daklit
nawala na

ang kanhi kahayag sa adlaw
nga naghatag ug kamaya
karon gitabilan sa dag-um
nga pwerting bagaa

ang sayaw sa hangin
nahimong kasuko
daw nagtukmod
sa kaparutan
sa kahiaguman

mao na ba kining giingon
sa panudya?

ug ania...
mibikwang bikwang na usab
ang panumduman
sa akong gakahapon

nibalik
haron sa pagsudya
ug pagpahinuklog

gipanita'ng balak sa katam-is

didto sa akong damgo
nag-uban ikaw kanako

didto kita sa usa ka bangko
naglingkod, naghawid niadtong
usa ka ukban sa kalami

mipundok kadtong mga laway
sa suok sa atong mga baba

ug sa kahinam naalimyon
kadtong katam-is sa balak
nga atong gipangita

apan usa ka dakong katingalahan

ang lunhaw nga panit
mipahayag sa usa ka kahayag
nga daw adlaw ang hulagway

lingin, pinutos kini sa mga gamot
nga naghawid sa mga kwarto-kwartong
katam-is ug kaaslom sa kalipay

andam nga mubuhagay
sa atong pagpang-it abri kanila

hasta gyung tam-isa
wala kita manglingi'g nanumbaling
niadtong mga kaaway

nga sa kaibog ug kasina
nanagdiyong ang mga dagway

apan igo na kanato ang higayon
wala na kita nag-ambat
sa lain pang balak nga maangkon

ang bul-og sa atong gugma

miulbo na usab
kadtong kahinam natong duha
midisider kita nga mag-uban
nga kita lang ang may kasayuran

atong gisalom
kadtong atong mga damgo
wala kita mag-ambat sa labawng milagro
nga buhion ang ginapos natong mga tinguha

mao kini ang labaw natong gusto
ang mag-antos sa kahinam
maglipay sa tumang pag-ambahan

ikaw, ako man wala'y kasayuran
kung asa kita dalha niining atong kapalaran
bisan gani ako wala masayod
kung musubang ba kadtong adlaw sa pista
sa inyong lungsod

apan bisan pa man
kita nagpaanod

walay gihawira'ng bugsay
walay gihuptang pagmahay

walay timon
walay usbon

gawas sa gugma
nga atong gisabutan

gidisisyunan
nga abli ang duha ta ka dalunggan
ug labawng mata kita sa kamatuoran

ang sulog sa mga balak

mibaha pag-usab ang balak
nganong ingon niini ka kusog
daw sulog nga walay kaikog
walay puas kanato sa pag-aabog
palayo, paanod didto sa walay palad
nga bul-og sa mga balud

hawiri ako palihog
kay dili ko buot maanod

-Hazelen Calumarde

ang balak nga dili masulat

ngano ba sang ang balak
kinahanglan pa mang sulaton

nganong umulon pa ang mga pulong
ug ihulagway ang usa ka sonata

o sayawon ang usa ka ritmo
sa matuod nga paghigugma

dili ba diay kini pweding buhaton
dili ba pweding bation
o kaha katulgan
ug ugma paklion pag-usab
sama sa mubong sugilanon natong duha nga
dili matapos bisan sa atong kamatayon

dili ba diay mahimong lantawon nalang
ang langgam nga milangoy sa hangin
ug mupauraray sa matag huyohoy niini

dili ba mas nindot kadtong
balak nga dili masulat

dili ba mas nindot kadtong balak
nga kita lang ang nakatugkad

kita: ikaw ug ako
ang dili masulat nga balak

-Hazelen Calumarde

nagkinahangla'g duha

nagkinahangla'g duha ka sugilanon
haron ang duha ikasugilon

nagkinahangla'g duha ka linalang
haron mahimong managtiayon

nagkinahangla'g duha ka tawo
haron mahimugso ang gugma

nagkinahangla'g duha ka pisi
haron mahigot ang duyan

nagkinahangla'g duha ka kamot
haron masapwang ang gasa gikan sa langit

nagkinahangla'g duha ka pagsabot
haron magsinabtanay ang managtiayon

apan ingnon tika
nagkinahangla'g duha ka disiyon
haron ang nausa mahimong duha

maayo lang ug dili kana maato

-Hazelen Calumarde

gabaha

gabaha
gabaha ang balak
gibanlas sa baybayon
gikan sa kasing kasing
ni akoy

-Hazelen Calumarde

walay taytol: balak sa buhat, dili sa pulong

didto niadtong ilalom
sa ilang panag-uban

nanagtapad ang duha ka binuhat
nga nagkahigugmaay

wala'y bisan usa ka pulong
nga nalitok sa ilang mga dila

bisan pa gani sa kapuno
sa ilang kalipay nga giubayan

nanagsingki ang ilang dalunggan
nga wala makabati sa ilang palibot

nanaghalok ang ilang mga ilong
hasta sad ang ilang mga agtang

nanagtapot ang ilang mga tinan-awan
daw pilit pa sa epoksing dili maukang

walay putol ang mga laway
mga ngabil nag-ukubay

napalong ang kahayag sa pagsirado
sa tabon tabon sa mga mata sa duruha

mibaliad ang mga pilok
nanghuyatid ang mga buhok ni inday

wala gihapon ang pulong
wala'y malitok ang kasing kasing
nga mapahiyumon

dili kini maka-ipsot sa kahuot
sa ilang panaggakos

ibabaw sa ilang kahinam
sa gugma isip managhigugmaay

sa kahilom
mibalak si dodong

ang padulngan sa hinay

walay puas ang pagkadagma
sa tawong nagdali daling masantos

walay umoy ang kasing kasing
nga gadaling mahigugma

walay kumo sa magpaabot
walay kumo sa paghulat

kay musubang sa insaktong takna
ang adlaw didto sa silangan

ug mutunod kini nga walay gipaabot
didto sa kasadpan nga ato unyang padulngan

bisan gani ang gapiyad
nga tinaguktok sa segundo sa matag takna

aduna ra gyud kiniy panahon
nga maabot sa paghalok

sa iyang gipangandoyng oras
mahimong karon o kaha ugma damlag

kapeng hamabaw

inimnang kape sa tasang kabang
puti ug itom nga lingin
ug may gitas-ong unom ka pulgada

gipatong sa lamesa
hamabaw pa ang nahabilin

gibuhi ang dugo sa katulugon
tibuok palibot nangalimyon

misalom ang mga ngabil
natagamtam sa dila

kalami sa init nga kape
naghatag ug kinabuhi

ning pagtukaw sa atubangan
sa balak nga gisugilon

sa sugilanong nagluhod
sa imong atubangan

ulan

dagtom sa langit
dahunog sa dalugdog
humod na kita

ulan nasad

ang kaigang dinhi sa Mabolo
daw sa nibukot

naglabad na hinuod akong ulo
gipanungay na ko sa singot

daw adunay nag-ung ung
sa akong lubot--kagawason

mibundak dayn ang ulan
mitaas ang baha

ng kanal nahawan na usab
daw sa gisilhigan sa buswak sa baha

sa nagdahurog nga bul-og sa tubig
gikan sa langit

sa hamubong higayon
daw sa nahupay

ang akong kapungot
nimo ganihang kadlawon

mangutana lang unta ko

sa gamay pa gyud ko, kulitan
permi bitawng mapungot nako si mama
kay pastilan ko makapangutana
dili gyud lung-an ug dili nako
makuha ang gusto nakong mahibaw-an

hangtod ron mao gihapon
sahay kung dili ko kamatngon
mao ra ko ug imbestigador
susihon, tukion ang tanang lantugi
sa pangutana ug kung mahimo
aksyunan, pangusgan unya
kung mahimong linkuran
buhaton haron masayran lang
ang kamatuoran

ang tinuod
nagpasabot lang ko nimo daan
haron dili ka nako mahamulingwan
magutana man unta ko
kung asa naka karon
murag importante man gyud
nang imong gilakaw

nakadisturbo ba ko?

wala lang

niadtong gamay pa ko
ingnon ko nilang mama
nga kong magminyo
pilion kuno nako kanang usa ka
milyonaryo... patay paminaw ko
himuon lang ko'g ulipon
patrapuhon sa iya unyang mga hugaw
imud-mod ug himuon ug amaw
pasensya apan nakadisider ko
dili ko mangita anang milyunaryo

kung si papa say paingnon
gusto niya kanang usa ka inhenyero
kay matod pa niya dili nako maglisod
unya sa akong pamuyo
makatukod ko'g balay dili na kinahanglang
lain ang muplano, apan gahuna huna pud ko
dili ko ganahan mahimong dinumero
but-an o sa akong gusto unya
naa ra ba koy kinaiya nga pwerting ngil-ara
matod pa sa akong manalagna nga amigo
gahi sad kuno ko ug ulo
murag gipangalaan sa bato

maong nihunat ko
nidisisyon nga higugmaon
ang usa ka simpling tawo
kanang walay kapritso nga daghan
kanang makainom o dili ok lang
kanang maka pusta sa bulangan kung manari
o bisan gani dili ok lang
kanang higugmaon ko labaw sa tanan
labaw sa iyang habol
ug labaw sa iyang unlan

apan unsang pagka unsaa
karon gisugo ko sa akong hinigugma
niingon siya pasulaton kuno ko niya ug balak
nga para ra gyud niya
kanang tambal sa among kamingaw
sa mga kalaay niining adlaw sa kagawasan
ug kay gihigugma
gapa-anod, nia gakatawa
naggaray sa balak
nga hangtod karon
wala ko kahibaw ug unsa

ikaw nasayod naka?

gusto nako unta

gusto kong maggaray
nianang balak sa kakapoy
anang balak sa kapuol
anang balak sa kaduka
anang balak nga gamika

gusto ko untang mugaray
anang balak sa gugma
anang kamingaw nga sobra
gaatang kong kanus-a ikaw mutunga
sa akong atobangan
ug mupahiyon dayon
muhalog sa kamingaw
sa usa ka pinalangga

gusto sad ko muhimo
anang balak nga walay padulngan
walay kinutuban, himo himo lang
walay katawa, walay pagbakho
walay kahiubos, walay pagpangagho

gusto ko anang ikaw mismo
mupasabot kanako
nganon naingon ako niini
nganong ikaw ang gisinggit
sa huna huna ug kasing kasing
nga dili makakaon ug dili makatulog
ang hulagway sa kaamguhan
nahimong hanap ug lisod angkunon

gusto ko anang sinumbagay
dili sa kumo kung dili sa mga garay
kanang mamungingi sa akong hulagway
sa kahait sa akong mga pangindahay
mga katumanan sa gugmang nahipalasay

gusto kong manulisok sa akong kaugalingon
nganong ikaw ang gusto nakong angkunon
nganong haw-ang kong dili madungog
ang dugdog sa atong katulogon
ang liti sa pagbating kanunayng muhadla
sa atong panagtigi niining balud
nga ikaw ang naghari

gusto kong mabusog ka
sa mga pulong nga akong ginama
gikutlo sa atong tanaman
nga ikaw ug ako ang gapuna
ug miamuma sa walay pangandoy
nga ato kining mautan
sa kulon sa ato unyang panag-uban
tinimplahan unya sa mga singot
sa atong pagbudlay sa katam-is
sa kapalaran nga hangtod karon
wala pa kini nahimugso sa atong atubangan

Ngano ba sad?

ngano ba sang nadungog mo man
ang mga tinaguktok sa akong sapatos
sa dihang nisaka ako niadtong bato
nga hagdanan sa kampanaryo

ug dayon miingon ka'g mikominto,
nangutana kong misayaw ba ako
sa sayaw sa Bohol nga maglalatik,
o nagdokdok ba ko ug bagol
sa akong abaga o kaha sa akong ulo

mikatawa lang ko ug dayon miginhawa
giabot sa ilalom ang akong dakong kahingawa
nga basin unya sa pag-bot sa panahon
dili lang tinagoktok sa sapatos
ang imo unyang mapungtan

maong ingnon tika daan
haron dili mo mataligam-an
usa ako ka yanong tawo
ug wala ako'y kalainan sa uban

aduna usab ako'y kinaiyang dili unya nimo masabtan
nga tingali unya mangyamiid ka sa kadugayan
kay dili mo mauyunan ang mga pagbakho
kong manilingang may gikusgong dili hintupngan