Balitaw

LUIS:
Kining akong paghigugma
Sa bukog, Inday, mikagit
Kong hinog ka pa lang sab-a
Lamyon ko hangtod ang panit.

PINAY:
Dili ako, Luis, motu-o
Nianang imong mga sulti
Pila na kaha ka babaye
Ang imo nianang gitunto?

LUIS:
Kining akong pagtindog
Ako na nga ginatukib
Ingon sa balay gitukod
Giuna ko ang paglatid.

PINAY:
Ang imong mga tuyo
Daan ko nang hingsayran
Wala pa gani ikaw manghangyo
Ako na ikaw gibalibaran.

LUIS:
Human ko na baya latiri
Gikutkot ko na ang yuta
Gipatindog ko na ang haligi
Gisunod ko ang mga damba.

PINAY:
Ako na kanimong gisulti
Nga dili na ikaw magbudlay
Ibta kanang imong haligi
Kay dili gayod ako muangay.

LUIS:
Ako inday ang nagabalay
Usa ra ang akong haligi
Pagbutang sa abay-abay
Gidungan ko ang kaballete
Pagbutang sa kaballete
Dungan ang mga pagbo
Maoy lig-ong espiki
Ang tagkos ug mga tarugo.

PINAY:
Ako gani magsulti
Wala ing balikbalik
Kanang imong haligi
Kaanugon lamang kausik
Kaballete ug mga pagbo
Kon muabot na ang bagyo
Walay manghisalin
Lulugtion tanan sa hangin.

LUIS:
Kutob ko ikaw makita
Sa usa ka pagpamilok
Ingon ako sa gipahigda
Sa maidlot nga mga tunok.

PINAY:
Kutob ko usab ikaw makita
Dako kong paghitingala
Anaa pa gani ang gatas sa baba
Namulong kana bahin sa gugma.

LUIS:
Sa gamay ka pang bata
Daan ko na ikawng ginapalandong
Karon ikaw nga dako na
Dili ba ako Inday makasilong?

PINAY:
Sa gamay pa akong bata
Daan ko na nga gipamulong
Nga kong ako madako na
Sa sulti dili ako palimbong.

LUIS:
Kanang sudlay mong sisik
Sa buhok nagatugabong
Ingon sa gugmang naglabtik
Sa dughan nagapanghagbong.

PINAY:
Kining sudlay kong sisik
Timaan kini sa katarong
Nga sa sulting palabtik
Dili kini palimbong.

LUIS:
Unsay bulong sa mingaw
Sa paglakat walay makuha
Gitinguha ko sa adlaw-adlaw
Ang pagpaagay sa mga luha?

PINAY:
Adunay tambal sa mingaw
Mao ang humay ug saging
Ayaw katulog maadlaw
Pagdaro ug pagkaingin.

********

LUIS:
Lipaya ang akong kamingaw
Utang kong buot kanimo
Baslan ko ikaw sa ulahing adlaw
Kay ako magasilbi kanimo.

PINAY:
Dili ako mao ang makaglipay
Nianang imong mga kamingaw
Pamiling sa laing Inday
Nga sa tinguha mo makatagbaw.

LUIS:
Ay, gipanilungan ko man gani
Ang kahoy nga walay dahon
Ikaw pa ba kaha ang dili
Gitan-aw ko nga may makaon?

PINAY:
Ako Luis ingon sa lagtang
Nga imo karon gipanilungan
Dili makatambal sa gutom
Kay makalanag pagakaunon.

LUIS:
Maayo ikaw, Inday, kay lipay
Ako tugob sa mga kasakit
Ingon ako sa ginabitay
Sa tungatunga sa mga langit.

PINAY:
Ang kalipay atua sa langit
Wala na dinhi sa Kalibutan
Ang sa yuta pulos kasakit
Wala nay sarang kalipayan.

LUIS:
Inday, ang imong pagdili
Daan ko na nga nasabut
Kong duna pa akoy bahandi
Tingali ikaw mubuot.

PINAY:
Ako nganing gidili
Ang anak sa mga Hari
Ikaw pa ba ang dili
Gitan-aw ko walay bahandi?

LUIS:
Kanang imong kagahi
Gidutlan sa dakong kahumok
Gani ang lubas tabigi
Gilagbasan sa isdang tamilok.

PINAY:
Antusa ang imong palad
Ayaw kasakit sa pamalibad
Kay bisan unsaon sa pagpaagi
Palad ko gayud nagamasuki.

LUIS:
Ikaw ba ang kahoy nga miyapi
Nga miturok sa luyong tampi
Pagbantay kay hikankanan ka
Ning tubig nga nagaagi.

PINAY:
Kini, Iti, nga kahuya
Dili madali pagkatumba
Kay wala pa gani ang hangin
Nasuko na nanuwaysuway.

LUIS:
Bisan adto ka sa langit
Kaanyag nga walay sanglit
Kong ako ang magasangpit
Mukanaog ka gayod sa pilit.

PINAY:
Kung akoy adto sa langit
Lalake ka nga lumayan
Ayaw pagbudlay pagsangpit
Kay sa linti ko ikaw pakanaugan.

LUIS:
Pusta ako, Inday, limisa
Sa binukalan mong kandungga
Kong si Nanay mo mangutana
Ingna pinili nga bunga.

PINAY:
Kong ikaw, Luis, mangasawa
Si Tatay ug si Nanay maoy sultihi
Kay kinsa bay musaka sa kahoy
Nga sa punoan dili muagi?

LUIS:
Matuod ikaw mao ang bulak
Sa usa ka maambong nga kahoy
Dili ko muagi sa punoan
Kong dili hagdanan sa imong kalooy.

PINAY:
Kong buot ka, Luis, mangasawa
Atuay katunggan daruha
Dili ka gani makadaro
Si Inday dili maimo.

LUIS:
Kinsa bay imong hindunggan
Nga pagadarohon ang katonggan
Dili ba kita higaba-an
Kumbinto kana sa tambasakan?

PINAY:
Kong buot ka, Luis, mangasawa
balay namo ayuha
Ang salog niya nga bahi
Alisdi sa pulos sapi.

LUIS:
Hulata sa dili madugay
Kay mudangat ako sa inyong balay
Ang salog ninyong bahi
Alisdan ko ug pisos kahati.

PINAY:
Kong buot ka, Luis, mangasawa
Atuay balay namo ayuha
Ayaw pag-atupi sa nipa
Atupi sa pulos tisa.

LUIS:
Unsaon mo, Inday, ang tisa
Halayo kadtong Manila
Maayo na lamang ang nipa
Kay ania ra sa atong yuta.

PINAY:
Kong buot ka, Luis, mangasawa
Atuay balay namo ayuha
Ang atup niya anahaw
Alisdi sa pako ug langaw.

LUIS:
Magaunsa kita sa langaw
Madugay pagatigumon
Maayo na lamang ang anahaw
Kay ania ra sa atong libon.

PINAY:
Kong buot ka mangasawa
Atuay lasang daruha
Ang kabatu-an ug kabatangan
Imong pagahinlu-an.

LUIS:
Kanang tanan nga gisugo mo
Sa madali akong tumanon
Maoy mahimong daro ang baboy
Ang amo maoy magkupot sa liboy.

PINAY:
Kong buot ka, Luis, mangasawa
Atuay balay namo ayuha
Ayaw salugi sa anibong
Salugi sa pulos dagom.

LUIS:
Giunsa mo paghunahuna
Pagasalugan man nimo ug dagom
Kon duna na kitay mga bata
Dili ba mahatuyom?

***********

PINAY:
Ayaw, Iti, ikasakit
Kining pamalibad kong himpit
Dili pa kaha buot ang langit
Kitang duha magakadait.

LUIS:
Ang pamalibad mong himpit
Imo lamang kanang binu-utbuot
Sak-on ko ang mga langit
Kay adto ako makigsabot.

PINAY:
Ayaw, Luis, kahiubos
Sa pamalibad kong bug-os
Dili ta palad ug signos
Fortuna ta nagakabalios.

LUIS:
Unsaon ko sa pag-hiubos
Sa imo, Inday, nga pagpamalibad
Nga dugay ko na ikaw gigapos
Sa gugmang dili mabadbad.

PINAY:
Kasingkasing ko nga madasig
Tabangi ako sa pagpamalibad
Aniay lalaking buot mulupig
Kanako buot mubihag.

LUIS:
Bisan unsaon mo sa pagpamalibad
Niining gugma kong matuod
Dili na ikaw makabadbad
Kay maayo nga pagkalangbud.

PINAY:
Oh! Daw tubig kang matin-aw
Nga gibunyag ning kasingkasing
Niining dughang mamingaw
Nanaha ka ug nanalingsing.

LUIS:
Pagkamaayo sa imong gawi
Wala akoy takos ibalos
Ania ang kalag ko ug kinabuhi
Kanimo akong itapus.

PINAY:
Kong mga bayhon pa lamang
Dili ako kanimo mag apas
Ugaling kay kagawi-an
Iunong ko kanimo kalag ug lawas.

(Kinuha sa Sugbuanong Balak: Hangtod sa 1940, Cebu, 1988)

Pamalandong

Sa dugay na nga pagpuyo niining kalibotan
Wa ko pa gayod Ikaw hingpit nga hisabti
Apan dunay pipila ka pamalandong
mga kamatuoran nga akong natataw,
nahibaw-an, nabati niining dughan
Diha sa Imong pagkahagba, ako mibarog
sa Imong tumang kauhaw, ako natagbaw
Tungod sa Imong kamatayon, ako nahatagag kinabuhi
sa Imong pagkabanhaw, ako dunay paglaom
Salamat Kanimo, sa Imong Gugma'g kaayo.

Yani

Uwang

unang pagbasa kinutlo sa basahon ni Allen Ginsberg...


UWANG
(batbat sa usa ka bayot boang)
pahinungod alang sa mga taga Pier 1

akong namatikdan ang mga tang-ag utok sa akong henerasyon, nagusbat sa
tinonto, giguslang giang-angong way sapot,
gaguyods kaugalingon ngadtos lorega sa kadlawong dako
na ang-angan sa tama,
mga hinampak nga nagsunog sa karaang himayang koneksyon
ngadto sa mabitu-ong dinamo sa makinarya sa kagabhion,
kinsa kawad-on ug ginusbat ug sigag-mata ug
nanghinambid nanigarilyo sa kahibungang kangitngit
sa mabugnawng-tubig nga paurarayan naglutaw
sa ibabaw sa syudad nagbagotbot sa rakrakan sa zzubu,
kinsa giabrian ang mga utok padungs langit ubos
sa mga anghel ni Mohahmad nga nahagba
sa mga atop nga naghayag,
kinsa niagi sa mga unibersidad nga nagsudlot ang mata
gilamat sa mga mahayagong trahedya ni Esteban Escudero
nga gilangkuban sa mga magtutun-an sa gubat,
kinsa gipapahawa sa tunghaan sa mga buringog
ug namatik ug mga kahilayan ug binastos pahinungod
sa mga bintana sa kalabira.
kinsa ni uk-ok sa mga kagirong kwarto nga nagboxer,
nagsunog sa ilang mga diyot sa basurahan
ug naminaw sa Kahadlok nga nagpanikad sa bungbung,
kinsa nangagusbat sa ilang balungos
nga nibalik sa Balamban nga nagbakus
ug habak paras Sugbo.
kinsa nihabhab ug kayo sa mga pansayan ug nitungab
ug pormalin sa Kamagayan, kamatayon,
o gipurga ang ilang kalawasan matag gabie
sa mga damgo, sa mga drugas, sa makapukaw nga orom,
tanduay ug bule ug way kinutobang lagay,
di makomparang buta; dalan sa gisubawang panganod
ug kilat sa hunahuna nangambak padulong
sa mga buayang lampost sa Mandaue ug Recla,
nag-iwag sa tanang nag-urong nga
kalibutan sa Taknang nagpatunga,
Kachobong nagpatikig sa lawak,
hardin sa kahoyng lunhaw sementeryo
nisubang, kahubog sa bino ibabaw sa atop,
atubangang tindahan sa kabalayan
sa nagsakay-sakay nga sugang dagitabnong pantrapiko,
adlaw ug bituon ug kakahoyang nagkurog
sa nagsyagit nga mabugnawng kilumkilum sa Hunkera,
way nahot nga pagbagotbot
ug but-ang hari suga sa hunahuna,
kinsa gikadena ilang kaugalingon ngadto sa ubos
nga agi-anan alang sa way kinutoban nga sakay
gikan sa T. Padillia ngadto sa Lorega nga nagtama
sa papilit hantud nga ang kasaba sa mga ligid ug mga bata
nakahagba nilang nagkurog nga nabungi ug dila
ray way labod nga namad-an sa kaalam diha
sa masulub-ong suga sa tangkal,
kinsa nipatighug tibuok gabie sa submarinong suga sa Cordova
naglutaw-lutaw ug nilingkod sa hupas nga ilimnong kahaponon sa
mingawng More Disco bar, naminaw sa buak nga kinutoban
sa makapabungog nga bidyokihan,
kinsa padayong nagpangyamyam setenta oras gikan sa Plasa
ngadto sa BBRC sa Mabolo sa Parian sa Paseo sa Mactan Bridge,
nangahanawng batalyon sa pilosopong tabi-ang ni-ambak
paubos ngadto sa gawsanan sa bintana sa Kapitolyo lahos sa bulan,
nagpamaghot nagshagit nagsuka naghunghung ug kamatuoran
ug kagahapon ug mga pulong ug flying kick sa kalimutaw
ug kurat sa ospital ug prisohan sa gubat,
tibuok kaalam naibot sa tukmang pagdumdum
sa pito ka adlaw ug gabie sa mabituonong mata,
sud-an para sa Simbahan gi-itsa sa salog,
kinsa nawagtang ngadto sa kawanangang kahapsay
sa Busay nagbiya ug talimad-on sa lagpas
nga mga hulagway sa syudad sa Asturias,
nagpangagot sa walhong singot
ug Argaoanong makabalig-bukog ug labad
sa ulo sa Insik ubos sa widrowal sa sipa
ngadto sa haw-ang sa Bogo nga linimpyohang lawak,
kinsa nagbaklay patid labay sa dagkog lagay sa tungang gabie
sa terminal nagplano asa padung, ug gipadulngan
way biniyaan nga dughang guba...

Sapa Ni Carol

Miinit ang akong kalawasan
migimok ang kaunuran
ang ulo ko nangyango-yango
gusto nga musalom kay maligo
apan lubog pa ang sapa
ug kusog pa kaayo ang baha.

Dili na ko makapaabot pa
sa pagtin-aw sa sapa
ug sa paglurang sa baha
sa atabay na lang ko ni Fe magtimba
aron mahuwasan ug mabugnawan
ang maiinit ug matikig kong kalawasan

Mitin-aw na usab ang tubig sa sapa
kalaming isalom ug ihumol
sa lawas kong migahi ug mikubol
ug unya gihukas ko ang akong purol
ang tibuok kung lawas akong gihumol
sa lawom ug lumotong sapa ni Carol

Pompeo

Gugmang Napusgay

Gugmang Napusgay
ni Engr. Inday Zener

disi says anyos pa lang ako, sa dihang ikaw akong nakita,
sa wala tuyoa, kasingkasing ko mikuba.
sa tumang kaanyag sa imong dagway,
dili ko kapugngan nga motulo akong laway.

pero tungod lagi sa kinabuhi kong giahak,
ang kaibog ko kanimo, wala gayud akoy nabuhat.
gidamgo, nagdamgo, ug damgohon ko ikaw sa kanunay,
tungod ning kasing kasing ko, nahigugma kanimo sa tiunay.

di mapugngan ang pagdagayday ning akong luha,
kay sa atong lugar ako naman mobiya.
manimpalad na ako sama sa langgam na guryon,
namasin nga sa akong pagbalik, ikaw sarang akong maangkon.

pipila ka mga tuig ang nangagi,
excited na ako sa akong pagpauli.
kay aduna naman akoy natigum na bahandi,
na sarang kanimo, mao lang ang bugti.

apan ako na lang nahisayran,
nga ikaw, anaa na sa kamot sa usa ka adunahan.
tibook kong kalag, nalumoy,
sa pagkahugno sa akong mga pangandoy.

sa wala tuyoa, ikaw akong nakit-an,
ug sa wala tuyoa ako nakuratan.
tungod sa dako mong kausaban,
kasing kasing ko nasakitan.

ikaw ilang gidagmalan,
lawas mo,ilang gipahimuslan.
ambot, kung duna pa ba chance na ikaw maulian,
nga nagkagusbat naman kanang imong binarugan.

kadena nimo pwerti nang tayaa!
lingkoranan nimong pwerting gubaa!
ligid mong pwerti nang lataa!
giatay kang bisiklitaha ka!

diha ka na!

Dahong Bulawan

Dahong Bulawan

Matod pa
Ang dahon nga (imong) masalo
Nga wa pa katugpa (sa yuta)
Kon isulod sa kaban
Mahimong bulawan

Akoy
2008.02.07

Tig, Tong, Tig,Tong

*Tig, Tong, Tig,Tong

ang alho ug lusong ni Lolo ug Lola
sa matag tig, tong, tig, tong sa tunob
sa panahon, molanog
gapahinumdom.
si Lolo nako,
si Lola nimo
sama sa tingog
madungog pa usob
molanog sa handomanan ang kalami
sa ilang kabilin nga gilubok sa ilang

pag-pangga ug pag-amuma, sa ilang mga asoy ug sugilanon, kahimuot ug
pahiyom, sa
pagpamuyag ug pagmaymay, sa ilang pagtudlo ug pagmatuto, sa pagpanaw sa
hilom...

Akoy
2008.02.06

*

Ero ni Tikong

Mipatong
Misyomoy
Mitikongkong
Ay!Nabalintong
Misyagit og
Syatoooooooooooong!

Akoy
2008.02.05

Hinumdomi Kaming Mga Nagpaminaw

Kay samtang nagpunayg hagwa
Sa upat ka suok ang inyong katawa
Walay kinutoban ang naabot sa among
Naglutok nga mata, nagation ang among kapungot
Lapos sa bisan unsang bulok
Tadlas sa mga suok-suok
Gisubay sa among kahinam
Ang kasikas nga inampingan
Ang mga maymay sa katulogan
Wala makapukan sa among pagbilar

Nagdalag bangkaw ang kahidlaw
Sa nagtungas ninyong kahilom
Abi kog nawad-an na kamo sa gininhawa
Ug unsa pa? Magpaabot na lang ba kami sa
Kalipay luyo sa mga gingi-gingi
Sa gihapyod nga damgo sa among mga kamot?

Napaslot ang among panit
Sa samad sa sampinit
Giwakli sa among gahom ang kangitngit—

bay Tomas