balik sa kabatan-on

sa usa ka sapa
kaniadto sa atong pagkabata
madungog

ang mga kwakkwakkwak
nga misagol
 sa mga kokakkokakkokak

sugilanon sa usa ka gugma

i

ingon siya
sa dihang miuli na siya
sa ilang bilay
usa ka gabii niana
wala na ang iyang mga
gamit

polo shirt, sapatos, 
karsones, toothbrush
sabon,
bakos, mga karsonsilyo

apil na ang iyang
mga outdated nga mga libro
ang tanang mga 
papeles

ang tv and ref
pati nga gani ang kutson
nga katre

duro daw niyang iyak
sa tawong mihawa nga
walay pananghid

mao kana ang iyang sugilanon
sa wala pa miabot
ang pasko

anniversary daw nila sa
26 karong
disyembre

duro daw niyang iyak
pila na ka gabii
wala siyay tulog
nanglagom ang iyang mga
mata

ii

kagabii
morag nausob man ang dagan
sa estorya

ingon siya
wa na siya kaantos sa 
verbal abuse
sa pagbuak sa tasa
sa kapeng mitugpa
sa habog nga
kisame

wala na niya maantos
ang katapulan
di man gani moaswat
sa duha ka bakid nga
humay nga unta
ibulad sa karsada

taas og garbo
dili kuno moadto sa bukid
aron motabang
sa pagdampas sa mga
kakugnan

pilian sa pagkaon
gusto gayod og tulo ka
putahe
init nga kape
humot nga kan-on
sa iyang pamahaw

di lang kana
sa tibook adlaw
sa tv kanunayng galantaw
mogawas lang
kon gutmon kay 
mangita na og kaon

wa na siya kaantos
usa ka gabii niana
iya kining gihinginlan
sa iyang balay

walay gidala
bisan usa ka lugas
nga humay
walay hinaguan
busa ingon siya
sakto lamang gayod
nga kini
iya na nga hinginlan


karong natigulang na
sila
unsa pa bay
gamit sa ilang tagsa
tagsa ka
kaugalingon?

ingon ana diay ang
kinabuhi
ang walay kwarta
dapat mopahawa na
kay ang iya
iya ra
unya ang iyang
kawad-on
dapat iya ra usab
hangtod sa
iyang kamatayon

"wa na akoy labot kaniya
bahala na siya"

mao kini ang hinapos sa
gitawag nila kaniadto
nga tiunay nga gugma.

 

away sa magtiayon

kon sila kuno
ang mag-away

walay gamitay
anang peste og yawa

di lang kuno
sila magtingganay
wa say
nilabayay og
plato
dako man o
gamay


kay ang pait nga
pulong
og hait ba hinoon
kon mabungat
dili na gyod
malukat

kon mahimo gani
sa kainit sa
panahon sud sa
balay
mogawas una
dayog pamaypay


kon bugnaw na ang
utok
ayha pa mobalik sa
sulod

wa gihapoy tingganay
kay kapoy ang away.

ang imbestigasyon

akong giayo og
pagpamati
ang iyang mga tigmo
 
kanang gikan jud
sa iyang
baba
giasoy

naks, ang balikas
dili makaon og
iro

ingon siya
milayas ang iyang
bana nga
walay pananghid

kangil-ad bang
banaha

apan sa dugay nakong
pagpamati


wa baya pod diay

gikan sa iyang
baba mismo:

"dili ta compatible,
magbulag na ta"

"i want you to leave
my house"

"buot ba nimong
ipasabot nga mohawa
na ako dinhi?"

"yes, karon dayon"

og busa namutos
intawon 
ang lalaking daog

nga ug siya
pay pasultihon

"tiguwang nga 
walay nahot!"

katsilang hilaw.

the split of x and y

 i


sakit
bisag dili na nila
isulti
mabati
gyod ang 
ka sakit sa
nahitabo
kanilang
duha

nagbulag na
diay sila
last year pa
sa 
Chicago

abi kog sila na
gyong duha
kaysa Dipolog
ay! pagkalabing
jud sa duha

ii

pila may estorya
nakita nakos
fb, picture sa
laki tupad sa
iyang 
pangasaw-onon

nadawat na gani
nako 
ang imbitasyon

unya ang usa
tupad sab sa iyang
bag-ong uyab
sa usa ka party didto's
chicago

unya ang ilang mga
pahiyom
o kaha katawa ba kadto
pagkaanindot

tam-is pas
leche
flan

pagkataas
kon masukod pa kaha
abot gyod
sa langit.

iii

tagaan natog 
ending
and they parted
happily ever after.

pagpangambot

anghel de
la gwardya

palihog kog
bukhad sa imong
pako

kay buntag na
manglimpyo na 

usab kita sa mga
nawalang
balahibo.

ang pagbuhat sa
dili na nimong gustong buhaton

ang pagpainom og tubig
sa imong mga gikasuk-an

ang pagpakaon sa mga
walay nada

ang pagdayeg sa mga walay
lami

ang pakigsandurot sa mga
makasasala

ang pakighinabi sa mga
buluyagon

buluhaton kana sa ginoo
og ikaw anaa

nagpakaginoo samtang
ako nakapanaway kanimo

palihog kog hubad niini

"you have competed well

with God

and that is blasphemy"

sa mga palasyong balas nga hinimo sa mga bata

sa atong
pagtalikdanay
wala
ang pagbiya
anaa 
lang gihapon kita
sa usa
ka higdaanan

dili sa ingon
nga maulaw kita
sa sukwahi nga
pagtoo
sa atong mga higala
og mga silingan

kinsa man god
kini sila
sa atong kinabuhi?
wala kita nila
gipakaon
wala usab kita
nagsalig
kanila sa atong
panginabuhi
sa matag adlaw
nga kasakit

sayod ko
nga ikaw misabot
sa usa ka
saad
sa usa ka panumpa
kaniadto pa
diin ang atong mga
gakos
mas hugot pas
tyurka sa igtatahi
nga makina
diin ang atong mga
halok mas
init pas saging
minantikaan
diin ang atong mga
hagwa
nahisama pas mga
balod sa dagat nga
walay puas
ug tilap sa mga
palasyong balas nga
hinimo sa
mga bata

ang baha sa Karupay

asa na kaha
si tatay? nganong wala
naman matugway
ang kabaw
nganong wala naman
mapakaon ang
mga baboy og manok

nganong wala naman
nangitlog ang mga bebe
og pato
nganong wala naman
mituktugaok ang sunoy
inig abot
sa bidlisiw sa adlaw
ning sayong 
kabuntagon?

wala na mamulak ang
dama de noche
nangahulog na usab ang
dahon sa
ylang-ylang

ang mga aliwang 
namalhin sa pikas
nga punoan sa mangga
sa laing labat
sa among silingan

namati kami sa radyo
sa usa ka miabot nga bagyo
unta dili mahisgotan ang
ngalan ni  tatay
ang nahitabo kang nanay
ang dakong sulog sa dakong
baha 
sa suba sa Karupay
nga mikalas kuno
sa pulo ka patay.

puhon imo kining ihawon apan dili pa sakto ang panahon

nahinumduman
ko na usab
ang kanding sa
bukid
nga liraw nga misungag
kanako nga
ako lang nga giduladulaan
sa dagan
gukod og katawa

apan usahay anaa
usab ang tininood
diha sa paghawid sa
iyang sungay
dayon ug sulay og
lubag sa iyang liog
nga sa dihang nakaiyagak
siya sa kasakit
imong giuli ang iyang
kaugalingon diha
sa iyang 
pagkakanding

puhon imo kining
ihawon
apan dili pa man
god
sakto ang
panahon 

naa man goy mga
butang nga imong buhion
aron lang
pagaihawon
naay mga gisuod nimo
aron kini manambok aron
puhon
mas lami mas daghan
mas nanam og
mas angayan nga ibutang
dayon sa imong talad kan-anan


 

giulan ang
pasko

naulahi ka
sa salu-salo

malipayong
pag-abot

Ginoong
Hesukristo

kabahin ni junjun

namati sa ulan
si junjun
unya ang ulan
nahimong usa
ka sakayan
nga mipasakay
kaniya
og siya gidala
sa ilang bukiran
sa femagas
diin atua naghulat
kaniya ang iyang
buros nga asawa
nga sa iyang pag-abot
miduro og gakos
kaniya
og gihagkan usab
niya
sa tumang kamingaw

oran-oran
sama sa mga
dunay kinutuban
og kataposan
miundang ang ulan

nadungog niya
ang tawag sa iyang
amo nga
nasuko
nganong ang mga
plato sa kusina
wala gihapon
nahugasan
nganong ang lima
ka mga iro
wala pa  gihapoy
pamahaw 

ang ulan usa
ka maayong katarungan
nganong
wala mabuhat ang
angayang buhaton

gipasaylo ang mga
wala kadungog
gilantaw ang mga
batang malipayon
nga misayaw
og nagdula sa ilalom
sa miagas

kabag-ohan

naa ang
mga makililimos
sa dalan
ning pasko
naa ang mga
nangatulog nga
mga bata
sa fuente
banig nga karton
sementong
katre

sayong
kabuntagon
mingaw nga
dalan

gilakat nako
ang dalan
gikan sa rajah hotel
paingon
colon

dili na ko
mangilabot
lahi na ko
karon
gidid-an ko na
ang kasakit
nga mosulod
sa akong dughan

duha ka bata
nga naghigda
sa kilid
sa pizza hut
wa mahurot ang
pizzang giingkiban
kagabii

milabay ra ko
wala na akoy
labot

batong kasingkasing
ang kuyog
sa mga tiil nga
laagan

kamot sa bulsa
matang mitugpa
bisag asa
mas latagaw pas
lagong

mas maayo gani
nga wala ka nay gilitok pang mga pulong

himoa nga nindot ang pagbiya
nga kini malipayon

ayaw og saba
pamatia ang mga tunob

ang pag-abli sa pultahan
og ang pagpanirado niini

ayaw na og saba
lantawa ang pagpalayo sa sakyanan

sa unahan hangtod nga kini
mahimong hunahuna na lamang

batia ang kawanangan
ikaw na ba ang tag-iya sa langit?

alang ni nimo v.....

sa dihang mihungit
na unta siya sa kan-on
gamit ang iyang
kamot
kalit kang miingon
"tapolan ka
dako kag kaon
wala kay
nahot"

naulaw baya pod
siya
apan tungod kay
gutom lagi
gitulon niya
ang kan-on apil
na ang iyang
garbo

mipadayon ka
"wala ako maghinahanglan
nimo
mahimong ugma dayon
mamutos kas imong
mga gamit
pahawa dinhi"

mipadayon siya
sa pagkaon
inom sa tubig
kay lagi
giuhaw siya
niadtong panahona

wala ka pa matagbaw
" unsa pa kahay
imong gidugayan
dinhi?"

pagkakaadlawon
mingaw na ang balay
wala na ang iyang
mga gamit
wala na siya

abli ang iyang
lawak
walay sulat nga
gibilin

wala ka na masayod
kon aha na siya


abi kog malipayon ka
nganong nag-iyak ka man?

nganong wa ka naman
makatulog og
pipila ka gabii

kon mangutana ka
kon ngano
kon unsa ang anaa
kanimo
nganong mipahawa
ang maong tawo

ako ang moingon
dili lang kay balasubas ka
haskang bugoa pa gyod nimong
animala ka

gikinahanglan nako
ang pag-inosara dili sa ingon
nga ako
napul-an na kanimo

" i am not an astronaut
but i need space"

gusto nakong magsuot og
laing antipara
aron naa koy makita nga
laing talan-awon

" perhaps another view
another perspective"

gusto nakong mosakay sa bus
paingon sa layo kaayong lugar
bisan ganig wa ko kabalo kon asa
o kon kanus-a moabot

"i like the way  how a bus
changes scenes as though i am
seeing flash cards in a gambling
game at the casino
how the skilled hands manipulate
the cards to show us
what luck is"

ganahan ko anang paspas nga
pag-usab sa akong mga nakita
ang pagdagan sa panahon
unya ako ania naglingkod
nagtanga apan walay kahadlok
sa umaabot nga panghitabo

"if by chance this bus
crashes or collides with another
bus
or falls in a deep ravine..."

nan, dawaton.

" i am not afraid of death
it is just a way for me to
take a rest"

segurado ka? amaw.

daghang rason ang pagbalik

usahay mibalik ka tungod kay
wala ka nay adtoan pa
og kon duna man ugaling
morag wala nay lain pang
katuyoan

mibalik ka basin naa pay
sumpayan
basin naa pay nakaila dayon
magtubay pa ang panaglambigit

mibalik ka sa pamasin nga
naa pay nahibilin nga angay
nga sugdan na usab

ako usahay maghunahuna nganong
balikan ko ang usa ka lugar
kanang nausab na ang tanan
kanang wala nay nakaila kanako
kanang ako usa lamang
ka laing lumalabay usab

usa ako ka bag-ong lusok
nga andam nga motubo
mogitib dayon ang tanan
mangutana kon unsa ako
nga tanom kon ako
nindot ba puhon nga laing
mamunga sa ilang
nataran

katugnaw sa sala

sa sayong kabuntagon
wala nako mabuhat ang angayang buhaton

sala kini

apan dili usab baya ako kaayo
madinumtanon

kay sa pipila ka sala
mao usab ang akong gihatag nga
pasaylo niini

dili nako kaaway ang akong
kaugalingon
kanunay kining kuyog kanako
sulod sa 
lawak sa sala
kanunay usab kini nakong
kuyog
sa kumpisalan sa
pagpasaylo

ning sayong kabuntagon
gibuhat namo ang sala diha
sa pagpamalak

panugilon sa kahiubos
sukna sa kalagot
batbat sa mga kahigwaos
panghayhay sa mga nilabhan
nga kasakit
didtos gawas
sa balay
diin ang ulan nagsigi pa gihapog
pamubo sa
gabasa nga kalibotan

laing han-ay

 i

kon ugaling
matultulan mo ang akong
paraiso ngadto
sa Sampurna
palihog ayaw

og agi sa nataran
sa akong balay
kanunay nga sirado
ang pultahan sa
atubangan

manggiulawon ang
mga bentana didto
sa mga moabot nga dili
kaila
dili gayod kini mangabre
pa,

ii

sa mga tinipigan
ang halok magsudog gayod
sa likod 
sa kilid sa dalunggan
unya ang kainit niini
modagan sa liog paubos
sa bukobuko
hangtod moabot na kini
sa isla sa kiting

iii

ayaw na ipakaylap
ang mga hunghong
wala nay ganahan pa
nga mamati niini

buhata lang ang angayan
nga buhaton
aron hulipan ang mga
nanglabay nga mga
katuigan
nga hapit na malumos
sa unos sa
kalimot

iv

ang kainit sa adlaw 
magpabiling
dili makamao nga
maulaw
apan ang bulan
nga kanunayng nagpahipi
sa gahom sa kagabhion
makamaong
motalidhay

v

uhaw ang iro sa dagat
kon moinom ka sa sabaw sa
butong
mohangad kini
sa iyang mga mata nga
loyloy nga
nagpalimos sa amot
sa mga kalooy

vi

ang mga pulong 
kompas nga magtultol kanimo
sa isla sa
Sampurna
ayaw na ug hapit og dugay
sa tawi-tawi
daghan akog kaila didto
nga mangutana unya
bahin
kanimo og kanako

vii

ang mga balita
pak-an
ang mga panultion
balhiboon
ang mga tugon
ushay mga sulat
nga sa kasayop
sa hunahuna
dili na gayod makaabot
pa sa mga
tagtungod

viii

bugnaw ang kagabhion
didto
apan ang lawak
wala gayod magkulang
sa kainit
ang mga hawid og halok
ang mga gakos og
hinanok
sukadsukad wala gayod
nagkulang

ix

ang suga sa likod sa
kusina
kanunay nga nagmata
tungod kay andam kini
pagdapit
sa mga nahisalaag
nga makamao na nga
motulon sa kataha
ug sa walay pagduhaduha
musolud sa kusina
aron moambit sa akong
idalit nga panihapon

x

didto wala na ang kahadlok
dili na kita sangpiton pa sa atong
mga ngalan
wala na ang maskara
unya ang mga ulat sa atong aping
dili na 
mabantayan pa
ang mga samad sa kasingkasing
usa na lamang
ka sugilanon 
sa laing literatura.