Sa among pinuy-anan makita mo

sa sidlakan ang buntod nga Banat-i
sa habagatan ang pulo` sa Panglao
sa kasadpan Batong-nagsinug- ang
sa amihanan ang nagdala og tigaw
samtang bugnaw pa ang takna
ang adlaw sa Banat-i mopahiyom
ug mopasanag sa dagat ug patag
sa Mansasa` ko nga matahom
ug unya talimudto na usab
magpaantaw nalang sa habagatan
sa lunhawng pulo sa Panglao
langit nga puti og kabaybayonan
molabay na usab ang palis
inigka hapon mamulapula ang langit
ug ang adlaw sa nagsug-ang nga bato
mohupo ug mohulip na kangitngit
gabii na gayud, mohari ang kamingaw
sa babayeng ning kalag mitudlis
kaniyang nagpuyo habig sa amihanan
sa amihanang pinuy-anan ni Polaris

Joseph Vincent M. Libot

Duha Ka Balak Ni Manuel

Dalaga sa Pila

Ni Manuel Lino G. Faelnar

Dalaga sa Pila
Wa pay tag-iya,
Ayaw hilabti
Kay wa pa hinghagki.

Katam-is og pahiyum,
Kalami ilarawan
Sa paghinumdum
Ning Dalaga sa Pila
Nga bag-ong kaila."

Hinumdum

Ni Manuel Lino G. Faelnar

Nganong nahinumdom ako,
Hinumdom ako kanimo,
Ang kagahapon wala magdayon,
Nganong nahinumdum ako.

Nganong gimingaw man ako,
Gimingaw ako kanimo,
Akong pagpangga gitalikdan mo,
Nganong gimingaw man ako.

Imong gitalikdan ako,
Nasamdan and kasingkasing,
Apan pag-agi sa mga tuig,
Baga na sabliga'g tubig.

Ang palad wala mag-uyon,
Ugod kita magdayon,
Og pag-agi's dugayng panahon,
Wala nay gibati karon.

Hinkalimtam untang tanan,
Lahi na ang kinabuhi,
Nganong mibalik and paghinumdom,
Batan-on, wala pay dag-um."

[Lubi,Aniay duha ka balak nga iambit nako kaninyo.
Ang ikaduha, "Hinumdum" gibasa sa ika-50 nga
Anibersaryo sa High School Class 1956 sa
Colegio del ?Sto. Nino, Cebu City.Manuel]

USA KA LANGGAM USA KA BUNTAG PANTAHON SA RUMBLE

A BIRD ONE MORNING IN RUMBLE TIMES

Akong gihagoan og pangita ang sungo
I strained to find the beak

nga gigikanan
from which flowed

sa tono nga miligo
the tune showering

sa palibot og kalipay.
the atmosphere with delight.

I circled the trunks
Akong gituyukan ang punuang

nga dili dako pa sa akong lawas.
no bigger than my body.

Ang akong mga mata misaka
My eyes climbed up

sa mga sanga,
the branches,

naningkamot nga mowiwi
tried to draw open

sa kurtina sa mga dahong
the curtain of leaves

nagpaanindot sa mga kahoy.
adorning the trees.

Pero ang kahon sa musikang
But the music box,


buhi, nagkanta og maayong adlaw,
living, singing good day,

maayong buntag,
good morning,

naputos sa halawom nga kalunhaw
ensconced in deep greenness

layo sa pana
safe from the arrow

sa akong mga mata.
of my eyes.

Hangtod nga ang sungo misira
Until the beak closed

ug milakaw ako,
and I walked away,

nangindahay sa kaugalingon,
promising to myself,

nga sa sunod, ayamon
next time, I shall hunt

ko ikaw pag-usab, pusilon nga buhi
you again, shoot you live

sa akong mga mata
with my eyes

ug embalsamahon
and embalm you

sa usa ka balak.
in a poem.

EL CUEZON
Commonwealth, Diliman, Quezon City

USAHAY MOUSAB KO PAGKAGOD, PINANGGA (II)

Minsan May Muli Akong Nagkudkod, Sinta (II)


Usahay, mousab ko pagkagod
Minsan may muli akong nagkudkud
nga way lubi-lubi
nang walang niyog
ug way kaguran.
at walang kudkuran.
Kay wa man ka, pinangga.
Pagkat wala ka, sinta.

Di ko gustong kasamtangang
Ayokong pansamantala
makapangita og usa ka
ay makahanap ng isang
kasamtangang gugma
pansamantalang pag-ibig
nga dili angayng higugmaon
na hindi kaibig-ibig.

Para sa usa ka gimingaw.
Sa isang nangungulila,
ang gipangita sa ubos nga bahin sa lawas
ang hanap ng ibabang katawan
usa ka kinaiyahan,
ay isang kalikasan,
morag panginahanglan og pagkaon
parang pangangailangan sa pagkain
nga kinahanglang tubagon
na kailangang tugunan

kundi, makaluya,
kundiy nakapanglalata,
makantensyon, makabuang.
nakakatensyon, nakakabuwang.
Di ko gustong makasala
Ayokong magkasala
sa atong gipanumpaan.
sa ating sinumpaan.

Pagkagod lamang gayud
Tanging pagkudkud lamang
nga way lubi-lubi ug way kaguran
nang walang niyog at walang kudkuran
ang pamaagi
ang paraan
sa pagkamatinud-anon
ng katapatan.

Kay ang init sa lawas
Pagkat ang init ng katawan
Di gyud kaayo makuha
ay di lubusang naaalis
bisan pag kada gabiing inom
kahit gabi-gabing pag-iinom
og Mallorca o Kulafo
ng bilog o Kulafo,
tibuok adlaw nga paghakot o pagsemento,
buong araw na paghahakot o pagsesemento,
tinud-anay nga pag-ampo,
tapat na pagdadasal,
pagdulag piyat-piyat o pool.
pagpupusoy, pagpopool
o bisan pag nahigot
o kahit pagkalulong
sa usa ka kawsa, bisan pag unsa kamaayo niini.
sa isang kawsa, anuman kagaling niyon.

Praktikal lang man ko.
Praktikal lamang ako.
Ang pagkagod ra gyud
Tanging pagkukudkud lamang
nga way lubi-lubi ug way kaguran
nang walang niyog at walang kudkuran
ang pinakamaayong pamaagi
ang pinakamabisang paraan
kung di man gani mapugngan
kung hindi rin lang mapipigilan
ang panginahanglan.
ang pangangailangan.

Dili pod kos bayot
Ayaw ko naman sa bakla
nga maghatag
na nagbibigay
og makahuluganong tinan-awan o panguhit.
ng mga makahulugang tingin o kalabit.

Di pod ko sa mga bayeng
Ayaw ko naman sa mga babaeng
naghatag og dinalian ug baratong kalipay
nagbibigay ng panandaliang murang aliw
kay ang akong singot naprenda
dahil ang pawis koy nakasangla
sa bayronong utang sa imong pagkaopera
sa babayarang utang nang ikay maoperahan
ug sa damgong malukat ang yutang naprenda,
at sa pangarap na mabawi ang lupang naisangla
para sad sa kaugmaon ni Junior nga naggreyd wan na
para sa bukas ni Junior na nasa greyd wan
ug kang Inday nga isang tuig pa lang.
at ni Inday na isang taon pa lang
ug sa igsoon nga gitabangang
at sa kapatid na tinutulungang
makahuman og Education.
makatapos ng Education.

Hadlok man sad kong magkumbitay
Takot rin akong maglambitin
sa kasilyas
sa kubeta
kung mangihi.
pag akoy umihi.
O kaha sa usa ka Sarah Jane Salazar.
O kaya sa isang Sarah Jane Salazar.

Bisan pag gustohon pa nako.
Kahit gustuhin ko man,
Wa man say tinun-an
wala namang estudyante
o bisag tindera og sago o banana kyuo kahit tindera ng sago o banana kyu
o matrona nga mogukod nako.
o matronang maghahabol sa akin.
Ordinaryo lang ang akong nawong,
Karaniwan lang ang aking mukha,
ang akong lawas
ang aking katawan
ug ang akong pagtindog.
at ang aking tindig.

Busa, usahayKaya, paminsan-minsan,
kung di na ko kaantos,
kapag hindi ko na kaya,
dugay pa ang akong pag-uli
malayo pa ang uwian
o ang imong pagbisita,
o ang iyong bisita,
magkagud sa ko
ako’y nagkukudkud
nga way lubi-lubi ug way kaguran, pinangga.
nang walang niyog at walang kudkuran, sinta.

Ayaw nag pangutana
Huwag mo nang itanong
kung kinsa ang gihunahuna.
kung sinong nasa isip.
Usahay ikaw, usahay mga baying nailhan
Minsan ikaw, minsan mga babaeng nakilala
sa wa pa ka, pinangga.
bago ikaw, sinta.

Usahay si Vivian, usahay si Alma o si Rosanna.
Minsan si Vivian, minsan si Alma o si Rosanna.
Ayaw kabalaka, pagkita na pod nato,
Huwag mag-alala, pagkita natin,
Tanan sila mawala ra.
Lahat silay mabubura.




EL CUEZON

1990s
College of Arts and Letters
UP Diliman
Quezon City

UG ILA SIYANG GILUBONG

AND THEY BURIED HIM
(Isip paghandum kang Dioscoro “Kimog” Ortizo, Batchmate)
(In memory of Dioscoro “Kimog” Ortizo, Batchmate)

I
Gusto sa mga taw nga ilang ilubong ang ilang mga patay
People want to bury their dead

sa desente ug maayong paagi.
decently and well.

Sa katapusan, gilubong na nila siya.
At last they buried him.

Ila siyang gilubong –ang iyang lawas
They buried him—his body,

kanhi kusgan ug maanindot
once beautiful and strong,

nagulay niining gubata.
vegetabled by this war.

Siya, nga naghunahuna nga king kinabuhia usa ka way katapusang tiaw-tiaw,
He, for whom life is an endless joke,

nahuman sa usa ka trahedya.
ended in a tragedy.


Akong gilubong ang akong kaugalingon sa mga pulong
I buried myself with words

sa pagtukaw pa niya, sa paglubong.
on his funeral, on his burial.

Dili ko gustong maghambin og kaguol, masakiton, patay.
I want to keep no grief, no sick, no dead.

Nabuhi ang mga taw sa akong hunahuna
People live on in my mind

sama sa pag-abot nila sa akong kinabuhi.
as they came into my life.

Dili ko molubong sa mga patay.
I never bury the dead.



II
Nabuhi ang mga malipayong hunahuna niya.
Happy memories of him live!

Gihuktan niya og tangsi ang singkwenta pesos,
He tied a string to his P50,

gibutang layo-layo sa among gilingkuran.
placed some distance where we sat.

Dihay pila ka inosenteng babaye ang naningkamot sa pagpudyot niini
Some unsuspecting girls tried to pick it up

pero wala gayod mahawiri kay gibira man niya ang tangsi
but to no avail as he pulled the bill away,

samtang kami naglingkod sa layolayo, nangatawa.
while seated some distance of laughter.

Gikuha niya ang tanang yeso ug gibutang
He took all the pieces of chalk and placed them

sa honos ug dihang giabri kini sa maestro:
in the table drawers and when the teacher opened it:

Usa ka tuko diha sa mga yeso!
Lo, a gecko amidst the pieces of chalks!


Mura siya og usa ka nagpakatawa sa usa ka hari,
He acted like a clown in the court,

Gihimong kataw-anan ang pinakasimple ug pinakalisod nga butang.
reducing the simplest and the hardest things to laughter.

Maayo siyang manginginom sa ispirito sa kinabuhi.
He drank well of life’s spirits.

Nahigugma siya ug maayo siyang mahigugma,
He loved and loved so well,

Andam modawat kaniya bisan na sa iyang kaagi.
Willing to accept her despite the pasts.

Miiskwela siya ug misakay ug barko
He schooled himself, shipped himself off

sa duol nga mga baybayon, sa gagmayng barko sa tumoy sa kapupud-an,
to nearby shores, in small ships cruising southernmost waters,

Diin nailhan niya ang mga lalaking manghugas sa ilang lubot diha sa hugasanan.
where he met men who washed their asses in sinks.


Apan mibalik siya diin bug-at ang gahom
But he went back where powers lie heavy,

ug mitapot sama sa sisi, sa usa ka karaang politiko
attached himself like barnacles to an aged solon,

ug usa ka balikog nga tawng dili mosugot
and one crooked man who refused

nga patul-iron sa mga mahinayng pulong.
to be straightened by soft words.



III

Kinsa ang naghuyop og itom nga pulbura sa iyang likod?
Who blew black powder into his spine?

Kaming ania sa tan-awanan ning gubata, makahimo lag mga pangagpas,
We, in this gallery of war, can only try our own divinations,

kinoloran sa mga labat sa among linya.
colored by the fences in our lines.

Rebelde o sundalo?
Rebels or soldiers?
Gipusil siya kay nahitabong didto siya__
He was shot because he was there—

Diin ang mga lalaking may nagsinaw nga kwarentay singko miigo sa target
Where men with gleaming 45s hit the target,

ug didto siya, duol sa target, iyang higala.
and he was there, near the target, his friend.



Siya mismo mibukad sa kaugalingong dugo.
He, too, bloomed in blood.



Gibuak sa iyang pamilya ang katapusan nilang mga alkansiya.
His family broke their last piggy banks.

Ang politiko nga iyang gibantayan mihatag sad, ang iyang mga higala ug kaubanan
The solon he guards gave, and friends and relatives

aron iyawat mainat ang dili na mainat sa iyaha.
to stretch what is unstretchable in him.



Nabuhi siya og dugay-dugay
He lived a little longer.

nga usa lamang ang paglaum:
with only one promise:

mas gamay pa nga gamit sa usa ka cauliflower.
less use than a cauliflower.



IV
Gipatay ba siya sa mga rebelde? Ang target nagtanom og kahadlok.
Did rebels kill him? The target sowed fear.

Sa mga sundalo? Ang target miabuso og usa.
Did soldiers? The target abused one.

Ang nagpatay para kanato, way ngalan, way nawng, way kahadlok.
The killer for us is nameless, faceless, fearless.

Pero ang tinood nga nagpatay : kining gubata.
But the real killer is : this war.

Kining gubata mipatay kaniya ug gatusan sa libo pang uban,
This war killed him and hundreds of thousand others,

mga igsoon!
brothers and sisters !



Oo, gipatay siya niining gubata,
Yes, this war killed him,

Hinay-hinay, gasto, masakit,
Slowly, costly, painfully,

maong nakaginhawa sa katapusan niyang paglakaw:
that sighs escaped with his final departure:

siya ug ang iyang pamilya tinuod nang makapahulay.
he and his family could now truly rest.



A, kung didto pa lang ko sa paglubong kaniya,
Ah, if I were only there at the burial.



Dili lang siya ang akong ilubong.
I would not only bury him.

Kung mahimo pa lamang.
If only I could.

Ilubong ko usab kining gubata
I would also bury this war


aron mawala na gayud sa nawng ning kalibutana.
from the earth’s face forever.

EL CUEZON
Jimenez, Misamis Occidental

Dioscoro Ortizo was in coma for some months, after he was shot by men who were after Mr. Pinatacan, an alleged abusive ex-military man.

SA CATADMAN MANGGA

In Catadman Mangga





Puno sa pagmahal
ang hapuhap sa balod
sa nawong sa lapyahan
dungan sa iyang mga hunghong
sa malinawon niyang panaw.


Full of love
is the caress of the wave
on the face of the seashore
as it whispered
of its peaceful journey.





Nabati ko ang iyang hapuhap
sa akong dughan.
Nadunggan ko ang iyang hunghong
sa akong alimpatakan.


I heard its caress
in my heart.
I heard its whispers
in my mind.





Gisabwag sa adlaw
ang bulawanon niyang kainit.
Mihimo og dalan sa kaasulan.
Ang mga bidlisiw misakay-sakay
sa mga balod nga way kakutas
sa iyang paghapuhap, paghunghong
sa lapyahan.


The sun dispersed
its golden heat.
It made a road in the blueness.
The sunrays rode
on the waves without stopping
its caresses, whispers
on the beach.




Gidakop ko ang bulawang kainit
aron sigaan ug magkalayo
ang balak kong gihuptan.



I caught the golden heat
to start a spark and set on fire
this poem.



EL CUEZON

2000
Catadman Mangga, Ozamiz City
Misamis Occidental


(Catadman Mangga is just a stone’s throw from the City Hall where I work. I had lived there for a short period and in our free time, go there with friends to play volleyball with residents.)

GISUOT NIYA ANG IYANG KAULAY NGA DAW MAHALONG ALAHAS

She Wears Her Virginity Like a Precious Jewel


Gisuot niya ang iyang kaulay daw mahalong alahas,
She wears her virginity like a precious jewel,

nga makatawag og pagtagad pero natago sa kailaloman
making it so noticeable yet hidden in the depths

sa mga lukot sa iyang lawas ug sanina,
of her folds of flesh and clothes,

ginahinloan, kung mahimo pa lang, kada oras, morag mahalong alahas,
cleaned, if possibly, hourly, like a precious jewel,

mahalon kining alahas, ang way tugbang nga alahas.
it is a precious jewel, the priceless jewel.

Ang pinakahumok ug pinakamahal.
The softest yet the dearest.

Wala pa gyud ni niya ipakita kang bisan kinsa
Never did she show it to anyone

Anha na kung human sa altar
Yet until after the altar

kay ang iyang kaulay daw mahalong alahas.
for her virginity is like a priceless jewel.

Sa iyang pag-inusara sa iyang mga damgo,
In her solitude of dreams,

iya kining gitagoan sa mga katuigan nga daw mahalong alahas
she keeps it for posterity like a priceless jewel

nahawiran lamang sa iyang mga kamot,
touched only by the flesh in her hands,

nahapnoy sa pinakahumok nga sabon sa mga sabon,
tenderly with the softest soap of soaps,

bubho sa tanang bubho,
shampoo of all shampoos,

panghinlo sa tanang panghinlo.
cleaners of all cleaners.
Kinahanglan kining presko ug mahinlo, sama sa mahalong alahas.
It must be fresh and clean, like a priceless jewel.

Aron iyang masuot, gihalaran sa iyang pagkatago
So she could wear it, adored in its secrecy

sama sa pagpangandoy sa mga kalalakihan, duol ug layo,
as imagined by men, in and out of sight,

nga gustong moangkon ani usa ka adlaw ugma puhon.
who wish to possess it one day.

Pero ang iyang kaulay usa ka mahalong alahas
But her virginity is a priceless jewel

ug ihatag lamang niya kini
and only will she give it

human sa altar.
after the altar.


Gisuot niya ang iyang kaulay sama sa mahalong alahas.
She wears her virginity like a priceless jewel.

Ang ikaduha niyang pagkaulay.
Her second virginity.




EL CUEZON
Nacional, Jiménez
Misamis Occidental

FRAT NIGHT

Mikaratil ang sonata
The music was fast

nga naggukod sa among
running after our

batan-ong hunahuna.
young minds.


Mipondo ang among lawas,
Our bodies stood still,

nagpadakop, nakurat
captured, frightened

sa kiat nga mga awit.
by the sexy songs.


Miugot-ugot
Creak

ang mga lapalapang
did our soles,

gigitik sa sonata.
tickled by the tunes.


Sa ilawm sa gihabolang
Beneath the blanketed

lamesa, manggiulawong
table, our pairs of shoes

mananayaw ang among sapatos.
were shy dancers.


May gahom ang igat
Their sexy songs

nilang huning mihigop
were powerful in sucking

sa daghang hunahunang gidaoban.
many minds aflame.


Gipadilaab nila ang mga sugang
They set on fire the many

de-kolor, gipintalan niini
colored lights,t painting with its colors

makadaghan ang palibot.
the surroundings so many times.


Lain-laing kolor, lihokang
Different colors, moveable

kalayo sa atop ug dingding ,
flames in the ceiling and in the walls,

naglibot-libot daw aliluyok sa kagabhion.
circling like twisters of the night.


Gidalitan nila kamig ilimnon
They offered us drinks

sa among kurat nga kabatan-on,
in our frightened youth-hood,

paris sa introduksyong kalan-on.
the pair of the food introduction.


Ang among mga baso
Our glasses are

daw way kapun-an
never filled,

sa lawm namong tutunlan.
with our bottomless throat.


Namulak ang among dila
Our tongues bloomed

og mga bunga sa imnong gamhanan,
with the fruits of powerful drinks,

lihokang babaye ang sonatas kahiladman.
the music of our emotions were like horny women.


Giaghat kami sa bigaong mga huni
We were enticed by the sexy songs

aron buhian ang among kaulaw,
to let go of our timidity,

isayaw ang kaulag sa batan-ong dughan.
and dance the lust of our young hearts.



EL CUEZON

1998 February 27
Invited to the Alpha Phi Beta Frat Night
Malcolm Hall
UP Diliman, Quezon City