huni sa gangis

pagkahuman sa kusog nga ulan
sa dihang mitak-op na ang adlaw
miawit ang mga gangis

gibalikan ko na usab ang
pag-antos ning kamingaw

hubad sa balak ni P. Neruda

wa ko magselos
niadtong miabot sa wala pa ako

ali kuyoga ang lalaki
sa imong mga abaga
ali kuyoga ang pila ka gatos nga mga lalaki sa imong buhok
ali kuyoga ang liboan nga lalaki sa imong dughan og tiilan
ali sama sa suba nga puno
sa mga lalaking gilumsan mo
sa sulog paingon sa dagat
sa way kataposang banlas, sa Panahon

dalha silang tanan
diin ako nagpaabot kanimo
kita lang gihapong duha
sa kanunay ikaw lang gihapon og ako
mag-inosara ning kalibotan
aron magsugod na usab
sa atong kinabuhi

I am not jealous
of what came before me.

Come with a man
on your shoulders,
come with a hundred men in your hair,
come with a thousand men between your breasts and your feet,
come like a river
full of drowned men
which flows down to the wild sea,
to the eternal surf, to Time!

Bring them all
to where I am waiting for you;
we shall always be alone,
we shall always be you and I
alone on earth,
to start our life!

Pablo Neruda

zen

kon ayohon gayod og pamalandong
ang tanang umaabot
mukorog ang tuhod og
manglimbawot ang balahibo
moingon ang nahadlok nga ngabil
wala ako masayod kon
unsa gayod ang dangatan
mao nga naputos sa
kalisang ang kalawasan,

bag-o ko lang natagboan ang
dan-ag
nga bisan unsa ang moabot
dili kini tutukan
kay basin unyag
mahimong bato na
hinoon ang atong mga dughan

padayon ang mga kamot sa
pagkusokuso sa
daghang labhonon
paghugas sa mga plato og
mga tasa
pagpaputi sa mga kalderong
lagom og sampot

buhaton lang ang tanan
nga mahikap sa atubangan
kon matapos man ugaling
nan taposon ang tanan

kay ngano, gamhanan ka ba?
matambalan mo pa ba ang
gatinga nga baka?

hala, silhigi ang nataran
ipha ang tanang mga bato
nga nagpasad sa kamaldito.

kinamot

sa tinood lang
malinawon ang mga kutsara og tinidor
sa akong pag-inosara

man nindot baya usab
ang magkinamot sa
kusina

di na kinahanglan pang
silhigan ko ang salog

sa tinood lang
kinsa ba ang naghugaw-hugaw?

di ba to ikaw?

pagdaginot sa luha

sa imong pagbiya
wala ko na kini
patagaki og luha

gisayangan ko
sa kaasgad sa mga lusok

nga unta
magamit ko pa sa
pag-gamos sa
dubok kong mga
pagbati

ikaw/ako

ang usa
morag bao nga gilabay
sa suba

ang iyang kasingkasing
daw naibtan
pog tunok

mensahero

nanghulam ka ug mga pulong
ug gipaambit mo sa katawhan
miyango-yango ug miuyon sila niini
daghang nakadayeg kanimo

ug samtang namalandong sila
sa unod sa imong mga mensahe
nagkalingaw usab ikaw sa pakig-uban
sa babayeng imong hinulaman

ambot lang sad kaha

walay gugma sulod sa damgo
walay damgo diha sa gugma

ang nagdamgo di mahigugma
ang nahigugma wala magdamgo

ang gugmang matuod
magsubay gayud sa tinuod

aw, ambot lang sad kaha

pasahero

bisan unsa pa man
ang imong buhaton
magpadayon gihapon
sa pagtuyok ang kalibotan

dili ka makapakusog sa tuyok
dili sad ka makapahunong niini

kay dili man ikaw ang drayber
unya daghan sad ang nanakay
nga nagtuo sab nga drayber sila

apan pasahero ra tang tanan

tanghaga sa gukod...

gusto nakong biyaan kini
apan giatngan ako
ug ako gigukod sama sa ako
usa ka kawatan
nga nagbitbit og bag nga daghang sulod nga kwarta
unya ila kong dakpon

gusto nakong biyaan kini
apan wa akoy nahimo
giganahan ko sa akong nakita nga atua sa unahan
og akong gisundan
unya midagan kini og ako usab kining gigukod kay wa ako masayod kon unsa kadto
nga migilak
ug unya miaso ug dayon mikalayo

gigukod ko
og ako usab migukod niini
niining hitaboa
kinsa ba ang ganahan nga mohunong?

sama sa dula kaniadto sa bata pa ta
walay ganahan nga madakpan
busa ania
gasigi kitag dagan
bisag wa na ta masayod og
ug unsay hinungdan

sa pagpamalak

usahay makapangutana ta:
nganong mobalak man ang tawo?

nasulayan mo na ba kanang
napaakan ka og iro
unya ang imong inahan
nabalaka
kay basin ugma sa sayong
buntag
mahadlok ka na unya
sa tubig
sa kahayag nga morag punyal
nga miluba sa imong
lawas
og unya mibula ang imong baba?

nasulayan mo na ba ang
pagsulod sa usa ka langob
nga natumpag ang ganghaan
og unya
wa na ka kahibalo
kon asa ang gawsanan?

nasulayan mo na ba ang
paglantaw sa batang naligsan
sa dumptruck
unya wa kang kahibalo kon
unsay imong buhaton
unya ang bata nabuak
ang ulo og unya
nagpasad ang iyang utok
og unya mibanaw ang
daghan kaayong dugo?

o nasulayan mo ba ang paglantaw
sa tamsi nga midagsa sa imong
bintana
mibiya og dayon og tugdong
sa usa ka pungpong nga hinog nga
bayabas
dayog tuhik sa ulod nga
mikamang sa dahon
atbang sa imong bintana?

kadtong nag-ulan unya nabasa ka
unya nagbaha
sa Manila unya wa kang kauli
kay walay sakyanan?

seguro
sa nahitabo kini
nakahimo ka og balak

gusto nimong isulti ang tanan
bahin kanimo
apan dili pa sa saktong panahon
unya na lang
miingon ka
unya nakamata ka sa kaadlawon
unya wa kay tupad

unya wala na diay madawdaw nga
oras....

ang lansang

gisulayan nako pagpapas sa akong
anino
misulod ko sa lawak nga nanirado
sa iyang pultahan
og mihipos sa kangitngit

pagkasaba didto
bisan og walay nanayagit og
tabang
gubot bisan og walay tawo
samok bisan og
ang atua didto usa lamang ka lamesa
og lingkoranan
nga hingpit ang mga tiil

migawas ako
gitagbo ko ang kahayag sa
tungatunga sa
kaudtohon

nanghambog ang adlaw
nga dunay moabot nga takna nga
ang akong anino og
ako mamahimong usa ra

ang akong lawas
morag lansang
nga mitaop sa
kahoy
gidukdok
ang ulo og tuod man
nawala ang akong lawas
kuyog sa akong
anino

lapos sa ilalom sa kahoy
nakapangutana ang uban
og asa na kaha ako?

diha sa kasakit
sa tumang kasakit
ako nawala....

ako lang...

bisan kanus-a dili mahimong
maawat nako ang
taghoy sa hangin, ang
kiay sa balod, ang dagan sa
panahon, ang kamang
sa kinason,
ang paglupad sa langgam
mahimo ko lang ang paglantaw
ang pag-isa sa akong mga
bukton ang
pagtindog
ang pagpakahilom ang
pagtak-om sa akong baba
ang pagpamalandong nga ako
dili gayod mamahimong
susama nila nga ako
ako lang
lahi usab....

ang gipapas nga balak nga walay lami

paghinumdom sa mga hapnig...

sayod ko anang mga hapnig.
gibati ko na kini kaniadto pa.

kadtong hapnig sa akong sampot
samtang nakaihi ko sa akong karsones
nga sa kagamhanan sa akong pantog
milapos sa habol, sa uway nga katre
hangtod sa salog, nga milusot hangtod
pa sa unang undana sa balay
sa akong lola,

kon nahinumduman mo
nagpuyo kita sa ikaduhang undana
sa dihang nag-away si Papa og si Lolo
og nadungog mo ang mga yawa og peste
ang mga "wa kay pulos"
"wa kay ulaw"

sakit pamation, dili ba?
sakit gihapon nga handumon
bisan og sa ilang kamatayon
gipasaylo na nato sila

daghang hapnig sa atong kinabuhi
gilabyan ta kini
sa kabaho sa anso
gilabay na nato kini og
wala na nato pangitaa

naningkamot kita nga kita
dili mahisama sa mga "walay kaulaw"
sa mga "walay pulos"
sa mga "walay utang kabubut-on"

kadtong giingnan og "layas! layas! layas kamo dinhi!"
og "ayaw na kamong pakita pa kanako!"

sakit gihapon pamation, di ba?
sakit gihapon nga hinumduman
bisan og gilubong na nato kini kuyog
sa tagsa-tagsa nila ka mga lungon

ania kita sa laing hapnig sa tong kinabuhi
puti, limpyo, humot, init,
baga, ug wala na nato kahadloki ang
kabugnaw sa kaadlawon
kadtong nanglakaw kita
nga walay kapaaingnan
nahurot ang atong mga bakho
og gisulayan nato pagtugkad
kon unsa ba gayon kalalom
ang atong kahilom...

ang kaulag

pagkahumot
sa gasolina nga iyang
giyabo sa iyang lawas
nga nangitag
kainit

nagdilaab hangtod nga
siya naugdaw

Mga Hut-ong

( hubad sa balak ni  Stanley Kunitz nga giuluhan "The Layers")  




 Daghan na akong naagi-an nga mga kinabuhi, gipanag-iya ko ang uban kanila. Dili na ako pareho kani-adto, apan ang ubang baruganan nagpabilin nga ugat sa pakigbisog aron di mahisalaag. Sa akong paglingi, gitan-aw ko una ang akong likod aron makatigom og igong kusog alang sa pagpadayon sa akong pagpanaw. Nakita ko ang pagkaluya sa kalampusan paingon sa kapunawpunawan og ang kalayo hinayng nagsagayad sa biniyaang da-ob diin ang  tigpangaykay  nga mga anghel nagpanikad  sa kabug-aton sa ilang mga pako. Haaay, nakahimo ko og tribo sa tinood kong gibati, mga tribong nagkatibula-ag. Unsaon man  pag-alam-alam sa akong  kasing-kasing sa nagpista nga mga kapakyasan? Nagkakusog ang hangin... ang natarantang abog sa akong mga higala nga nangahulog sa among naagian,  sa akong nawong nagdalit og kapa-it ug kangutngot.  Apan bisan pa, milingi ako nga may adlip sa himaya inubanan sa kalig-on sa akong mga lakang. Kining mga bato sa akong pagpanaw bililhon kanako. Kon ugaling may taptap ang bulan sa panahon  sa akong kagabhion diin ako maanod sa gapnod, ang dag-om magtultol kanako: "puy-i ang naghut-ong, likayi ang mga salin." Bisan pa sa akong kakulangan sa pagsabot way pagduha-duha nga ang libro sa sunod  nga yugto sa pagkausab nahisulat na. Wala pa ako matapos sa akong kabaghu-an.

bulan og ikaw

Lahi kining atong gamay nga luna
tanan nagkauyon dinhi
sa paglalik sa mga pulong sa
mga gibati

ang mga tingog sa gangis sa uga nga kagabhion
sa mga langgam sa dili pa sila mahikatulog
sa mga ulod nga nakat-on pag-awit sa tungang kagabhion

ikaw ang namati
nga galingkod sa bangko silong sa bulan

ikaw lang og wa nay lain
ikaw lang og ang bulan
nga gikan pa kaniadto nagpabiling bungol og amang...

shocks

kaadlawon sa Myirkoles
nagpaabot ko sa first trip sa rural transit bus paingon sa zamboanga
ngitngit pa
adunay tawo nga naglingkod sa waiting shed nga dili kaayo nako makita ang iyang nawong
tupad kaniya ang iyang motorsiklo

daghan kami og gihisgotan
dugay miabot ang bus
hangtod nga miabot kami sa punto kabahin sa kapeligroso niining motorsiklo

daghan na ang nangamatay
tungod niini


ug miingon siya nga

".... tinood na sir
kay gahapon lang sir
ang akong kamagwangang anak
gigamit ang akong motor
kining motor sa akong tupad"

mipadayon siya pagyagyag
sa tingog nga
maampingon
anaa gamay ang
kasubo
diha sa pagpanlad-ok
sa mga pulong
nga usahay dili
niya kaayo
malitok

"....kusog kaayo kining mipadagan
sa motor
kay lagi bag-olang nakahibalo kon unsaon pag-drive

na-slide sa lapok didto
sa bungtod
nahulog siya kuyog ang
motor
napakog ang iyang ulo
sa dakong bato
sa kilid sa dalan
og unya"

midapadayon siya

"...namatay"


wa kong katingog.

milakaw siya
tago diha sa kangitngit

wa kong kaila
wa nako maklaro ang nawong

gibiyaan ako niya
dala ang iyang kasubo.

shittt....

daghan akog buhat nga dili mabuhat
sama sa lima ka libro nga akong gipatong sa lamesa nga hangtod karon wala pa gani mapaklid
bisan og usa na lamang ka dahon niini

anaa ang e-mail nga ako untang sugdan og wiris-wiris alang sa akong amigo sa america nga
nanawag kanako gahapon og nag-iyak
mibakho tungod kuno sa kamingaw

anaa ang mga papeles sa palit sa yuta nga nagpaabot nga akong ibalhin sa lima ka mga anak sa akong iyaan
kay kuno hapit na siyang mopanaw og dili siya ganahan nga kining lima puhon magbuno tungod
sa ilang katigayonan

anaa ang lecture sa kaminyoon, ang panagbulag, ang korte nga magpatunga niini
nga bisag unsaon dili ko man gayod masugdan

nagpaabot ang akong chinese travel agent sa sunod nakong tawag aron i-finalize ang proceso sa pagsuroy suroy sa great wall
(nagpaabot sa bayad, sa ngalan sa hotel ug uban pa)

ania ako, naglangaylangay niining balak nga kon buot kwentahon
wa ra ba poy pulos.

pag-asoy

pagkadaghan gayod sa akong isulat
daghan akog ibutyag
nagsapawsapaw ang mga pulong
nagsalapid ang mga hunahuna
sama sa buhok ko nga kalkag sama sa ngipon sa usa ka bata nga nanobra og nagsapaw
daghan
pagkadaghan gayod kaayo
nahisama kini sa mga gagmayng bato sa dalan
sa mga balas sa dagat
pagkadaghan gayod sama sa mga abog nga ibilin sa usa ka sakyanan kon kini mobwelo sa dalan

ako kining ibutyag kanimo ako kining sulaton bisan lamang sa hamubo nga panahon nga gihatag kanako sa Ginoo
papason ko na ang mga tanghaga
wad-on ko na ang kahadlok
og karon sugdan ko na ang pag-asoy niini
pinaagi sa usa ka
kahilom.....

ang kasingkasing....

ang kasingkasing
mahimong usa ka lapis
mosulat kini
sa iyang gibati

apan mahimo usab kining papel
nga sulatan
balibaran ang pagkalapis
usahay

ang kasingkasing usahay mahimong
punyal
hait nga punyal nga moluba usab og laing kasingkasing
magdugo

daghang kasingkasing ang nagdugo
samdan

ang kasingkasing
usahay haw-ang
mahimo kining usa ka sako nga walay sulod
usa ka kamoy nga giagian sa daghang tubig
nga wala masalod sa iyang mga tudlo

ang kasingkasing mahimo usab nga mga tudlo
nga kuko
mahimong tubig
mahimong sako nga puno sa balas

ang kasingkasing mahimong balas
abog,
mahimong ulan, mahimong bisan unsa

anaa ra kana sa imong
pagtugot....

kalipay sa kinaiyahan

diha sa bintana sa wanang
dahon sa lubi ang tabil
atua sa unahan ang lunsay nga dagat
ang asul nga mga kabukiran

ang kalipay sama sa gabukal nga tuba ni Bising
nga miawas sa baso sa atong mga kasingkasing

dinhi sa mindanao

anaa na usa ang laing kumpit nga miabot
nagdala sa mga kamot nga nagtaral sa mga bata
bitbit ang pipila ka mga
sanina

nanimpalad

naghandom nga sa ilang pagdunggo
makita ang
bag-ong mga saad
nga unta sa umaabot matuman

tagboon silang tanan
sa bugnaw nga hangin dinhi sa among dapit

adunay ginagmay nga ulan

mipasalig na usab ang mga kakahoyan
og mga kabatoan
ang mga sapa og dagkong suba
nga ania pa dinhi
ang daghang katigayonan

dayalogo sa mga nakadlawnan...

inday pagmata
asa naman ning akong brief oi?
wa kaha nimo malugpiti
sa imong sampot?

bantog ra mga guot
ang imong panty man diay
ning akong nasuot!

ambi nang akong brief
kay luag kaayo na nimo

balak sa kagabhion

Mitak-op na usab ang
payong nga itom

walay ulan
mingaw busa pati ang
ulan nga wala miabot
nga kaniadto akong
gilikayan
naapil na usab sa akong
gikamingawan

adunay awit ang mga
kalanggaman nga nanag-ilog
sa mga sanga nga
ilang batogon unya
paglabay sa mubo lamang
nga panahon
nangawala ra usab

hilom ang ilang pagkatulog
nga gihanigan sa kabugnaw
sa mga dahon

karon giandam na usab nako
ang kahayag
aron ilingaw nako sa akong
pagkabuta

tan-awon ko ang sayaw sa
kalayo diha sa huni sa
hangin nga gikan sa giwang
sa akong
gisirad-an na nga bintana

maghinuktok na usab ako
sama sa usa ka bata nga nagpaabot
sa iyang inahan
nga mipalit og pan
sa merkado sa
usa ka layong lungsod

unya palungon na usab nako ang suga
aron ihabol ang kangitngit
ug diha sa katulugon
sa kadaghan sa mga damgo nga dili na
gani madumduman
basin og malimtan ra namo
ang naagian og
umaabot pa nga mga kasakit
og katalagman

haw-ang

pasagdi ang patak
sa ulan nga saluron
sa kawa

anad na ako sa bugnaw
nga hangin
nga gilikos sa gabon

apan di ko pa dawaton
ang kahaw-ang nga
nahugpong sa timgas
nga katulugon

dayeg sa kabuntagon...

mimata ko og sayo
naandan na
dayog abri sa pc
og
sugod na usab og sulat
sa mga hunahuna nga
nagkatag sa
nataran sa akong
kasingkasing

gibalakan ko ang
gikabalak-an ko nga
umaabot
sa pamasin nga unta
magmalipayon ang
tibuok adlaw

pagkahuman
mitindog ko og mipaso
paso sa
veranda nga kagabii
haskang basaa sa
ulan

gitagoan ko ang akong
mga kamot
sa akong likod

milantaw ko sa dakong hawan
sa mga kahoy nga
nagpalibot ning
akong balay nga karaan

nabati ko ang mga huni sa
kalanggaman
miginhawa ako og lalom
suyop sa hangin nga bugnaw
nga gihandom sa
akong kasingkasing

dinhi sa kahilom
ako ang hari nga gibalakan
sa tanang prinsesa
nga nag-alirong kanako
ning sayong
kabuntagon

pagkaanindot sa
mga yamog
nga nanggilak
pa gihapon
sa ibabaw sa mga
dahon

kakulian....

sa atong paglantaw sa ilang panglantaw kanato
og sa mga pulong nga ilang gibuhian
usahay matintal kita nga manamin sa sapa
dayon moingon kita
dili kami managsama

panganod ikaw nga naglutaw sa hangin
tubig ako nga nagsiging panaw

usahay gusto natong awaton kon giunsa pag-awit
sa mga langgam
diin sa kaadlawon pagkanindot gayod kaayo nga pamation

"nganong wala man ako mahimong langgam?"
kuyog ang kahiubos og pagbasol

ang wala nimo madungog mao sila
nga sa sulod sa ilang kasingkasing
naghandom usab nga sila mahisama unta kanimo

tubig ka nga nagsiging panaw og
panganod ako nga naglutaw-lutaw sa hangin

sa usa ka manunulat....

usahay makapangutana ka
"duna ba kahay namati kanako?"

nga mora bag
kong wala
morag kulang ang imong
pagkatawo
unya giayo ka og luok
sa kalaay

sa kadugayan
nakat-on ka


gilamano nimo imong kaugalingon
sud sa imong lawak
nga dulom ang kahayag
ikaw lang og ang imong silya
nga nag-antos sa imong
kabug-at

og miingon ka sa imong kaugalingon
"salamat"

ang lamesa nga walay nawong
imong tan-aw
mihatag og usa ka pahiyom