Mga Mata

Mitutok siya
(Mikidhat ko niya)
Mipahiyom, dayon
Milingiw ang mga mata.

Akoy
2010.2.13

Hiyas

Ang kahumot,
Hiyas niya.

Akoy
2010.2.13

Sud-an

Pipila ka balak
Na-'save as draft'
Wa kita'g kagawsan
Kay ang magbabalak
Naikog sa paggaray sa
Imong ngabil nga daw sud-an
Daw isdang gipabukalan, gilamasan,
Gipalamian og mga utan nga parat-parat
Ug aslom-aslom. 'Unya unsa man?' (Imong
Pahiyom.) 'Lami lagi kaayo. (Milami og samot
Tungod sa imong ngabil nga daw isdang pulaho'g
Hasang, gipabukalan, gilamasan, gipalamian, sama
Ning ginasud-an karon ug ginasud-ong sa atubangan.)

Akoy
2010.2.28

ang pangutana

ang usa ka gamay nga langaw
mitugdong sa usa ka undok sa tae sa kabaw

milupad pagkahuman

nag-suroy suroy kini sa hangin
nagliboglibot sa wanang

hangtod nga sa kakapoy
mitugdong kini sa imong ilong
og aping

imong gidagpi apan
abtik kadto nga langaw nga
daling milupad
og nawala

...

pahalokon mo pa kaha ako sa imong
ilong og aping?

naglawig ang barkong gubaon

naglawig ang barkong gubaon
didto tang duha sa sulod
sa cabin
nga baratohon

naghisgot tag mga kabahin
sa panghitabo nga dili nila
angay nga maduggan

ikaw ang daghang ikaestorya
bahin niini
og ako nagpamati lamang

naglantaw ko sa lingin nga
bintana
lapos sa linya sa kagabhion
wala ang bulan
og mga bitoon dinhing dapita

nagpamati ko
wala nagpitokpitok ang akong mga mata
sahi sa akong naandan

miiyak ka
migakos ko

mipiyong ka og ang akong mga hunahuna
milawig kuyog niining barkong gubaon
nga ugma pa moabot
sa atong kapaingnan

dako ang gabii, lapad
tugnaw, gusto unta nakong gakson
apan duna'y mga pulong
nga dili ko na matulon

dako ang gabii, bugnaw
ang akong mga braso
gibikogan

daghan ako'g mga butang nga akong
gitago
dili ko kini ikasulti sa uban
bisan kanimo

gihigugma ko ikaw
apan dili ko ikasaad ang kahangtoran

nakatulog

sa pagpangita sa mga pulong
nga angay nga ibutang sa iyang balak
nahikatulog si pepe

wala nako kini sugod mahimo
wala ako sugod
patuluga sa pulong

wala ako nakahimo og balak
nga katulgon

hait nga kutsilyo kini nga
miad-ad sa sibuyas

nga nakapahilak kanako
og sa nagbasa

ang kaanyag kuno

ang kaanyag kuno nga matood
anaa sa sulod sa kasingkasing

ikaw nga maoton og dagway
ang mitoo niana

og sila nga mga maoton og kasingkasing
anaa
nagpakaanyag lang gihapon sa ilang mga lawas
og baga
nga nawong

walay kisaw

i
gitunton sa bata ang pasol
sa sapa
nga walay kisaw


ii

walay isda ang
sapa nga malinawon
ayaw ka na og
kalimti

iii

mibiya ang bata
isda lang gihapon ang
iyang gipangita

wa mahigugma

gihagkan ko niya
mibawos sad ko
gihalog ko niya
mihalog sab ko
sa kagilok
mi-fly-away ang
akong buhok
gisuyop niya akong
laway
misuyop sab ko
dayon namog
tunlanay
nagawsan ko
dungan mi
na-flat-tire ming duha
didto sa kama

wa ko kahimo og balak
para niya

bungi

dili ganahan nga taghoyan
kay siya mismo dili kataghoy

kon mokatawa
tabonan ang iyang baba

mahilig sa
"s"

dili ka "pssst"
pormal, dili garagaraon

hilomon,
hinhin, puti kaayo og ngipon
pula sag wait
kiat og kandiis
abtik og mata
taas og ilong
daling kasimhot
dili palautot
di sab dali malimot
di kamaong
mokuot sa lubot
og dayon og
simhot


sapyot
dili labyog ang lubot.

(giawat kang nong inting nga walay pananghid)

ang akong uyoan

nanghambog sa iyang
pagkaningpon sa iyang
kabatan-on

ang iyang uyab kuno nga
si Rina
iyang gipalingkod sa ilang
sala
gipahubo, gipabilangkad
og gihalokan
ang iyang tunga

og uban pa....

(namati ra ko wa ko mikomentaryo)

ingon ana kuno ang
tinood nga
pagkahinangpon

ang among silingan nga maldita

kining sabat sabat sa patay,
nakit-an na noon nako ang among maldita nga silingan,
kulungon og buhok, taas, nga sahay matabonan ang usa niya ka mata

namaypay, misiplat nako, mikihat sab ko,
gisirad-an ang paypay, mipahiyom, og dayon mimug-ot
gibalhin nako ang akong lantaw
sa unahan,
namaypay og paspas nga morag gigil-asan
sa kagabhion,
samtang nagsugod na og novena,
misimag ang iyang mata,
morag suko, gisirad-an ang paypay, mipahiyom,
migawas sa balay

wa ko matawo gahapon,
mipasumangil kong kaihion
kabalo kog
unsay sunod buhaton.

ang akong hunahuna

ang akong hunahuna gusto untang mosulay
og hikap sa imong paa

nga nagbilangkad atubangan nako
ambot og imo ba usang gituyo

apan nagduda sab kos imong plano
basin og

imong gub-on ang balay kong dako nga dugay
nakong gitukod sa akong
kinabuhi

gusto nakong matilawan ang wala pa nako matilawi
sukadsukad sa akong kinabuhi diha sa imong
paa

dapit pa gani sa ubos
didtos tungatunga sa langitnong himaya

hapit ko malipong sa akong mga pangandoy
apan ako na lang gipiyong ang akong mga mata og akong

gihunahuna ang akong mga karaang utang
akong gipalalom

sa korona nga tunok ni kristo diha sa iyang ulo
nga samdan

og uban pang mga butang nga makalilisang
nga nakalaglag sa mga
kalag didto sa
hwerto

nawa ang gana
mibalik ko sa realidad nga ikaw dili angay kanako

akong gikumkom ang akong mga kamot
akong gisulod sa bulsa
akong giwakli ang gahi nga gabara diha sa akong
karsones

akong gikusi, dayon gipahaluna, og dayon ako kang
giingnan og

"sa pay ato? kinsa diay imong ngalan?
asa ka paingon? kinsay imong tuyo?
taga-dis-a diay ka?
naa kay manghod nga babaye?
kinsay imong tatay?
unsay trabaho sa imong nanay?

gusto ka og trabaho?"

hay, hay, hay,
usahay, lagi, buta usab akong matood.

ang akong mga master og mga idolo sa pagbinalakay

makahiubos baya hunahunaon nga kining akong
mga master og idolo sa pagbinalakay
yano lang kaayog mga pulong

bilib ko kay sa usa ka panghayhay
naplastar ang balak

(nga dugay ko na untang isulat)

og sa usa ka ginhawa
mitubo ang usa ka nindot kaayong
gihay sa silaba

(wa kini nako mabuhat sukad)

kanang mora kog
Ginoo.

morning walk

diha sa morning walk
ingna ko nga dili ko ganahan og tawo
nga taas ang akong simod
akusahe ko nga recto
wa koy labot ana

paspas ang akong lakaw
daghan kog mga kuyog nga bug-at
kining mga hunahuna
nga lab-as
nanang-at sa abaga
sa akong
utok.

bisan pa sa kahumot ni pretty

bisan pa sa kahumot ni pretty
wa jud nako gidulog
kutob ra kos halok, gakos, og hikaphikap

kay hangtod karon
hadlok gihapon kog pulgas.

kon unsa ka

kon unsa ka, wala ka nay mahimo niana,
kon ang imong ilong morag palwa
hinoon, pwedeng mausob
niaanang retoke
o injection sa botox,
dunay mga butang nga dili na mausob
kay dili angayan nga usbon
sama nianang
baga nga kilay sa nawong sa usa ka lalaki

dunay mga pagbati nga anaa na sud sa dughan
wala nimo kana gihimo
o giagda nga mosulod dinha
naa na kana
dili na kana mausob
apan pwede kang mopili kon unsay imong buhaton niini

mahimong dili kini nimo pamation
bisan sakit

sama sa akong gugma kanimo
dugay ko rang
gipul-ongan, dugay ko rang gilukat
ang mga gamot
gipauga og gidauban

gihipos nako sa makadyot ang mga abo
apan sa kadugayan
akong gipapalid sa hangin

walay nada kadtong gugmaha
gusto ko niyang patyon.

hisgot sa nangagi

si burnay nga nakaapil sa Miss Philippines
sa 1978 nga anak sa insik nga nagcarenderia
sa among balay
patay na diay, na stroke,

ang iyang igsoon nga si dante, nga engineer
pagkahuman sa usa ka tuig
misunod,

malas daw, ingon sa iyang papa nga si Paquito
hilaw nga insik nga gikan pa sa Amoy, China
nanimpalad sa Pilipinas
nga maayong moluto og siopao
og pancit miki

si Benda nga gitaban sa ilang katabang
nagbasol nganong wala mopatoo sa iyang amahan
nagdaot sa kunsomisyon
sa banang kusog managmal
kaniya,

si engkay, milyonarya na sa manila
nakabana og insik nga tigulang
nga tigpayuhot og mga
smuggle sa hongkong


si nang Diosa (Gaudiosa ang tinood niyang ngalan)
maayo lang gihapong molaba
og mga karsones nga maong

si Malou, nga Miss High School, napaangkan
ni Congressman
miagig hikog sa kaulaw, naghilo, apan maayo na lang
gani kay natabang ra
karon atua na sa Washington, nakabana
og amerkano

si Jocelyn na lang ang nabilin sa ilang karenderya
kay si Paquito
namatay sa sakit nga TB
nagkalibang og dugo

ang di nako malimtan niadtong naa pa ko
sa elementarya
nga si Paquito naninghag kanako sa dihang
mihangyo ko nga
mangutang og pansit nga usa ka
orderan para unta
pamahaw

sayo pa kuno kaayo sa buntag
og malas
kon masugdan og utang

tuod man, dimalas jud ang gidangatan

nabungol ang Ginoo

ang iyang gipangadye sa matag gabii
disir siya matulog mao nga unta
kuhaon na siya
sa Ginoo, kay sa iyang lantaw sa iyang
kaugalingon
wala na siya'y pulos
mora siyag kutsara sa kusina
sa mga tawong
ganahan magkinamot

apan nabungol na ang ginoo
naglagot siya ngano nga pagkaugma
nakamata siya
nga buhi pa, nga lig-on pa gihapon ang
iyang lawas
naglibog siya ngano nga
makahinumdom pa gihapon siya
sa tanang panghitabo

nganong ang Ginoo, kon gusto ka nang mamatay
saad saaran ka man hinoog
kalipay

naglingkod siya sa daplin sa ilang hagdanan
atubangan sa karsada
daghang milabay
wala na niya mailhi apan silang tanan
nakaila kaniya

"lahi kining tawhana, gustong mamatay
apan nganong dili na man lang kini
siya maghikog?"

nganong pakasad-on pa man niya ang
Ginoo
natong tanan?

si tenido

limpyo ang iyang alingagngag
walay misupak
sinaw kaayo ang iyang mga ngipon
walay daot
kay kuno sa gagmay pa sila
wala'y usa ka dako ang
iyang inahan
aron ipalit og dulce

nagpa-prophylaxis
ang retired nga maestro
og high school sa australia
nga gibiyaan og asawa

ang iya kunong dila
daghang gamit
dili lang pagtilaw sa
sinugbang baboy

wala siya magool
sa dihang iyang gihatod ang iyang
asawang australiana
sa airport

nanghambog pa
nga siya at last
gawasnon na!

pagpangita sa Ginoo

nasuko na ang akong mga katigwangan
nangyam-id ang mga kaparian
mikatawa ang gamay nga bata
nabalaka ang akong mga igsoon
kon ngano nga sa akong pangidaron karon
nga kwarentay nuwebe
wala pa gihapon nako mahikaplagi ang
Ginoo.

nagsulti lang ako sa tinood
gipangita ko pa ang akong dalan paingon kaniya
wala ako motoo sa dalan nga gihimo na nilang daan

anaa diha ang pagpakasayon
pagkalapad, pagkataas, pagkalimpyo, pagkahapsay

nagduda ko
kay miingon ang ginoo
nga daghan ang molakaw paingon didto
nga mahasulod sa pultahan sa impyerno.

daghang nangutana

daghang naintriga nganong nagsulat ako
og mga balak,
nakaingon ang uban nga basin og
lahi ang katarungan,
dili kaha nga lalom kaayo ang akong
mga gibating kahinawaing
og walay kasumbungan
mao nga sa mga balak na lang gipahungaw?
nganong wala kaayo ako maghisgot anang
kabahin sa gugma,
kalipay og kamaya? naglibog ang akong mga
higala,
misamot ka intigero ang akong mga kontra
nga nangitag lugar diin ako
atakihon pohon, daoton og pildihon niining
nataran sa gubat,
sa buno sa kadungganan,

ngano bang mibalak ko?
ah, daghang rason, apan basaha lang
dili nako isulti
naa ra sa mga balak ang mga hinungdan
mao kana, naa diha ang misteryo,
naa diha ang tubag,

morag hubag, nga mahibaw-an na lang nimong
naa
sa dihang kini mibuto na.

oo, naputol na ang kahoy

kabahin sa sugilanon sa kahoy
og sa bata
kadtong imong nakita sa
video
o dili ba kaha kadtong imong
nadungog
nga gibasa ni shel,

oo,naputol na ang kahoy
siya ang gaputol

dili ako kadtong bata
labi na nga dili ako kadtong tigulang
nga gusto na nga
mopahulay

ako kadtong kahoy
nga iyang giputol
ang kahoy nga iyang gilingkoran
ako kadtong
mihatag

dili ako kadtong nagsigig pangayo
nga walay puangod

pagpangita sa kulang

hangtod karon
wala pa makita ang kulang

kabalo ko
kon unsay kulang

nangita ko ani
kanang sibo sa akong

kakulangon
kanang makakompleto unta kanako

kabalo ko kon unsa
asa og kanus-a

kabalo sab ko
nga dili mahimo

dili angayan
dili ako.

kagabii

wala ka man seguro nasayod
nga sa dihang imong
gisulod ang lawak sa
akong kasingkasing
wala na ang gugma didto
apan aron lang
dili matay-og ang atong gisabutan
sa atubangan
sa altar sa Kinabuhi
og sa daghang mga santos
gipaningkamotan nako
nga matago ang
kamatooran,

sa dihang misulod ka na
giablihan ko ang bintana
giwakli ko ang itom nga kurtina
gipasulod nako ang duha ka
tamsi
ang duha ka salampati
gipasulod nako ang hangin
aron lang dili nimo
mabati ang kahaw-ang
miawit ang mga langgam

og tuod man
nalipay ka diha sa akong
paghawid sa imong mga bukton
diha sa pagyukbo nako
sa imong dughan

gipaak nako ang akong
mga wait
nga wala mahadlok
kuyog sa dila
nga unta mosulti na sila
sa matood

ang akong katalawan
mao ang magpalig-on kanimo

ang politiko

hangin lang siyang lumalabay
ang politiko
kaniadto naka-amerikana
daghang mga alalay
gamhanan

karon milabay na siya
mas baho pa sa utot
mas maambat pa ang tae
nahuman na

kita ania lang gihapon
andam nga mopakpak sa mopuli kaniya
nangpanghadlok

sa akong kabahin
duladula na lang ang tanan
ning nasud ng nawad-an na'g
paglaom
nawad-an na'g pagsalig
sa mga pulong sa politiko
ning politika
nga maayong modala nianang
dula sa
pagpakaaron-ingnon

ako og ang akong mga hunahuna

gisulayan ko og kahibalag ang akong
mga hunahuna
naatikan nako nga sila lahi usab kanako
kay gani
bisan og unsay ilang mga tambag
usahay dili baya nako
tumanon

nagtuman ko sa akong gibuhat
wala didto ang mga hunahuna og busa
ako nabalintong
napiang

gisulayan nako og pangamigo ang akong hunahuna
nahiubos kini
midalagan og wala na nako hiapsi

kon imo akong basahon niining mga pulong nga akong gisulat
sabta nga kini dili na gikan kanila
gikan na lamang kini sa akong mga pagbati

ah, lahi usab kini sila sa mga hunahuna
sapoton, taas og garbo, apan
mosandurot, molaban, bisan dili molungtad
kay lagi mag-usab-usab kini sila
apan
kuyog kini sila kanako
sa kalipay, sa kasakit, sa pagbangutan
sa pag-iyak
sa pagdumot, sa pagpanimalos,
sa gugma.

kanus-a ba ako nagsugod og sulat?

ah, kadtong akong naamgo
nga bisan og mosulti ko sa tinood
wa gyod gihapo'y motoo
kadtong akong nadesisyonan
nga magsugod na lang
ako sa bakak
aron ako mahimong mahalon niya

ah, kadtong wala na ako misalig sa
akong mga pulong
sa dihang ang akong dila morag
naputol kay bisan og unsaon nakog
singgit wala nay mogawas nga
tingog

ah, kadtong wala na akoy kasuginlan
sa akong gibati
tungod kay silang tanan nagtoo nga
ako
nagkomedya lamang

ah, kadtong wala na ako'y kapaingnan
kay ang tanan pultahan paingon sa kasingkasing
nasirad-an na
og ang mga bintana sa ilang mga pagsabot
natrangkahan na

ah, kadtong adunay mibasa kanako
og nangutana kon kinsa ang akong ngalan

ah, kadtong wala na ako makasabot kon unsay akong buhaton,
didto, nagsugod kog pangutana og didto
gisugdan ko na ug sulat ang mga posibilidad
nga basin og walay sakto nga tubag.

kumusta na ba ang human rights?

nagtinga, nagkulismaot
nagduka, katulgon,
nadakpan, napriso,
gikulata, gipugos,
giyatakan, gihadlok
gigaid, giduslak, gisuntok
ang kutokuto

daghang gisakit
samtang ang babayeng dunay alom sa
iyang aping

nagsiging kawaykaway sa iyang kamot
og ang iyang mga kaalyado
walay puhat sa pagpakpak

sa adlaw sa kasingkasing

nangadto mi sa baybayon
kuyog si bonbon, pretty, kuting, og samsam
og emma
ang among mga alalay nga si gina, ricky, tatang
og marinel
gipakuyog usab

mikatkat si ricky og lubi nanguha og botong
mihigda si emma sa katre nga kawayan
didto sa among lagkaw

milakaw ko dala ang usa ka monobloc nga beach bench
kuyog ang loyal nga si pretty, ang poodle

si bonbon, ang dachshund nga hilaw
mitupad ni emma nga gihilot ni tatang
si kuting, ang japanese spitz og samsam, ang askal
nagdagandagan dapit sa balilihan
siging paghot

marinel nagsugba sa isda nga balarite
samtang si gina naglung-ag og kamote

pagkabugnaw sa hangin karon
dili kaayo init ang panahon
pagkatin-aw sa dagat

miawit ang akong kasingkasing sa iyang adlaw karon
pagkalami sa kinabuhi

nahinanok na si emma, ang akong asawa
misalom ko sa dagat
nga ako rang usa

Kanus-a ko nagsugod sa akong pagkabalakero?

[tubag ko kang nyor mel sa among kulukabildo sa turtle's nest]
...02.09.10.martes...
gihimugso ako
sa bulawanong hunghong ni mama
nga suwayan kog tunob
ang gangising dalan sa kapanulatan.
pagkakita nako sa hamugawayng dalan,
sa walay pagduha-duha,
labihan ka kusog kong midagan
—dagan, lukso, dagan—
apan wala koy nasimhot nga tinta,
puros ra mga abog sa basurahan.
natibuok ug miitom ang abog,
nawala akong panan-aw
ug ako nadagma:
samdan ang duha ko ka dunggan
nga giariyosan sa bulawanong hunghong ni mama.
gitrapohan ko kini dayon
sa akong ligdong plano:
mamahimo akong gitara
nga moduyog sa mingawng kagabhion.
ang mga hunghong ni mama
pabiling nagkumpayot sa akong dunggan
ug dili ko kini mamahimong huboon sa akong hunahuna
kay ang iyang giariyos nako
ako na usab nga gisingsing.
dili man makamaong moagak si mama nako
apan ang padayon niyang mga hunghong
matag adlawng molabay
maoy molamas sa akong gilutong sud-an.
si sir ritchel ang miagak sa duha ko ka kamot
aron maantigo akong molakaw.
sa pipila ka buwang milabay,
padayon kong nagkat-og dagan.
bitbit ang langitnong tambag ni mama
nga tabokon ko ang nagkayong impiyerno,
gisubay ko ang taytayan sa carcar,
balikan na usab kon matabok na nako ang pikas tampi
kay sa tunga-tunga, ako pirme madagma.
hangtod karon
pabiling nagbitay sa akong dunggan
ang bulawanong hunghong ni mama
nga nahimong usa ka dakong tahas:
"nick, mamahimo kang magsusulat."
ug karon sugdan ko pagduyog sa musika sa akong gitara
ang nag-inusarang dag-om sa kagabhion
nga gibiyaan sa buwan ug mga bitoon.
ug pabilin kong magmugnag kanta
nga akong awiton
matag pangharana nako
sa akong kahilakong higala.
--romeo nicolas bonsocan
lungsod sa carcar, sugbo

ang wala pagbuhat sa gugma sa angay nga buhaton

natagboan nako ang gugma
didto sa kasagbotan
og sa kakugnan
nagkatuiris ang mga karwas
sa akong dughan
nga nasamdan sa mga kuko
sa gugma
nga haskang haita
morag kutsilyo nga panghiwa
ni Celia
sa isda nga ang ikog pula.

mga timailhan sa usa ka bakakon

kon imong pangutan-on
masuko dayon,
kon dili nimo ambaton
mamuyok
mangablit mangutana
kon nganong
hilom ra kaayo ang
panahon

sa usa nimo ka pulong
pulo na ang iya
kon imong tan-awon
molingiw
kon imong hikapon ang
iyang dughan
wala na ang kainit
ang iyang kamot bugnaw
sama sa kahaponon

manghagad pa
nga dili siya sama sa uban diha
nga bakakon

sa kadaghan sa iyang gipamulong
sa onse ka mga pasalig
dose ang dili tinood.

After continuous appeals from writers won
his release from the hospital in 1958,
Pound returned to Italy
and settled in Venice,
where he died,
a semi-recluse,
in 1972.

gisugdan ko na
ang pagtago
dili kay
sa duna koy
gikaulawan
wala
lang gyod
ko ganihi
sa tanan.

mas maayo na lang nga ako ra usa kuyog sa akong anino, makiglantugi sa akong kalag, makigbuno sa akong lawas, dinhing dapita diin wala nay tawo.
mas maayo
pa ang gangis.

"The apparition of these faces in the crowd;
Petals on a wet, black bough."(Ezra Pound)

unsa kaha'y kahulugan
anang mga gihay nga nagbasa
sa kilid sa itom nga dakong sanga? 

kang kinsang mga nawong kaha
kanang nagpakita kanato?

"When I carefully consider the curious habits of dogs
I am compelled to conclude
That man is the superior animal.

When I consider the curious habits of man
I confess, my friend, I am puzzled."

Ezra Pound

mas naganahan ko sa iring
nga mitupad sa akong
pagkatulog sa katre nga kawayan

hilom lang morag panganod.

tambag sa akong amiga nga wala na ganahi sa iyang bana

aron dili kaayo halata
nga wala ka nay gana
sa imong bana
nga nangabit sa imong
close friend
ayaw ipakita nga ikaw
adunay kasuko
kon magtagbo na gani
ang inyong mga mata
nga dili kamaong
mamakak
og kon dili ka kapugong
sa imong kasuko
dali lang na
kuhaa ang imong cell phone
pretend lang
nga duna kay gitawagan
smile
focus sa conversation
diha sa cellphone
then ayaw siya ambata
kay sa iyang ka
guilty
magdalidali sab nag gawas
aron ingnon nga
dunay importanting
meeting sa
opisina

tun-i ang pagpakaaron-ingnon
morag wala lang
kong kaya mo lang

just to save the marriage.
ok ra ka?

miga, alang kang anyn

miga

pagkadako gayod sa imong damgo

nga molungtad sa amerika

sama kadako

sa imong lawas karon

sama ka lapad

sa imong hawak

nagkatawa ko

nagkatawa ko
sa akong pagkahibalo
nga ang imong
pagsalig sa atong
panggobyerno
sangko man diay
sa langit

kon imong
sutaon ang uban diha
nga wala
maapil sa ilang listahan
og ilang giyatakan
sangko usab sa langit
ang ilang kasilag
kasuko og pagdumot.

nakuha na nila sa Sungkilaw

sa kolaborasyon sa kurakot nga mayor
og sa mga hapon nga nagpakaaron-ingnon nga mananom og kahoy
og kunuhay molantaw sa katahom sa Sungkilaw
nakuha na nila ang ilang gidumtan nga makuha

ang mga bulawan
nga pipila ka kaban
nga gilubong sa kilid
sa tiyan sa Sungkilaw

pagkahuman namauli ang mga hapon og haskang burota gayod sa
tiyan sa mayor
nagpatukod og duha ka mansyon
usa ka mahalon nga beach house
nakapalit og tulo ka mga mahalon nga sakyanan

apan duna pa'y labing bililhong bulawan
sa Sungkilaw nga dili gayod nila makawat
ang iyang katahom
ang iyang awit
ang iyang pagkasiya
diha sa kinaiyahan.

Salamat

Salamat
Sa imong
Pahiyom.

Akoy
2010.2.9

Nahiubos

Ngutngot ang itlog

Napungot, nahiubos

Luag ang sanglog

Akoy

2010.2.9

balak alang sa mga gaantos

kon gaantos ka sa kawad-on
antos lang sa
paabota lang ang saktong
panahon

kon gaantos ka sa kapakyasan
antos lang sa
paabota lang ang saktong
panahon

kon gaantos ka sa kamaot
antos lang sa
paabota lang ang saktong
panahon

kon gaantos ka sa usa ka balatian
antos lang sa
paabota lang ang saktong
panahon

salig lang
kay moabot ra ang imong gipaabot
salig lang
salig lang
salig lang
ayaw pagwala nianang paglaom

hunahunaa lang
nga daghan na tang nagpaabot
nga daghan na tang
nagpunay og laom

hunahunaa lang nga ang paglaom
walay gipihig
walay gidapigan

(wala na'y bayad
walay side effects)

maayong adlaw kanimo inday cindy

sa imong adlaw karon
akong gihandom nga unta
ang diyosa sa metaphoria
og ang diyos sa arte
mohatag kanimo og
mga grasya: mga balak
mga sugilanon,

mga
kalipay nga sa arong kadaghan
moreklamo na ang imong
dughan kay wala
nay kasudlan.

dinhi niining atong kalibotan

dinhi niining atong kalibotan
imong bantayan nga ang mapungot
mao ang mag-ugot

ang mag-ugot mao ang
unang mamatay og sayo
og ang mabilin mao ang
mokatawag dako

busa bay ayaw palupig
kon masuko ka hala kasuko lang god
suntuka ang imong kontra
ayaw palupig niya

kanang imong luomluom diha
makakanser kana!

balak sa tigpahulam

mangutana ka kon nganong
dili na ko palakatawa karon
ang kanhi katok nga inyong
gikamingawan nga sa atong
grupo tighatag og kalingawan

wala mo lang ninyo makita ang
mga luha nga mitulo sa akong
mga mata, ang akong mga
kasuko nga gihambin sud ning
akong guba nga kasingkasing.

panahon na nga magmug-ot ko
ninyong tanan kay inyo lang
diay akong giulog-ulogan og
sa akong likod inyo lang akong
gikataw-an,

inyo kong giutangan
og wala moy plano
nga inyo kong
bayran.

Mga animal!

si diana

bryt nga bata si diana
first honors sa elementary
valedictorian sa high school
summa cum laude sa dihang
natapos niya ang
Agriculture sa Xavier University
maayo sa research work
ang iyang thesis kabahin
sa humay nga kamaong
moagwanta sa hulaw
ligdong nga pagkatawo
walay tatsa ang pagkababaye
dili kamaong manglimbong
sa isigkatawo
matinabangon, manggihatagon
buotan in short kini si
diana

hangtod karon clerk lang gihapon
sa department of agriculture
didto sa extension office
sa Siocon
kay lagi kini si diana
dili kamaong mokitik
sa itlog sa politiko
dili kamaong mosakripisyo
sa iyang mga prinsipyo

ingon sila kataw-anan
kini si diana
dili kamaong mosayaw
sa saktong musika

kabahin ni larry

si larry usa ka magbabalak sa silliman, panday pera awardee sa iyang koleksyon sa mga balak dinayeg sa mga tiempo's ang mga bangiitan og inila sa dumaguete maayong motudlo sa literatura sa unibersidad daghang ganahang mamati daghang nagsunod sa iyang arte dugay nang nawala si larry apan usa ka adlaw niana akong nadunggan nga atua na siya sa bukid sa Venus nagmaestro og high school 52 na si larry wala maminyo daghang dalaga ang naibog kay ambongan baya usab siya bus-ok ang lawas ang dughan lig-on og balhiboon dako og kaha dako og dala lahi lang si larry kon mahubog kahibalo ko ana manguot jud og itlog.

naanad na

naanad na si ramon nga mapakyas.
sama kaniadtong nanguyab siya ni luisa
nga taga bukana, nga haskang gwapaha
human niyag isplikar, mipahiyom lang
og miingon nga ang iyang kasingkasing
aduna nay tag-iya,

gaulan kadto, domingo, itom ang langit
og hulog ang abaga mipauli sa ramon
nga walay dala apan pagkabug-at ra gayod
sa iyang kasingkasing,
nagdugo,
bugnaw
ang mga ugat morag giputolputol
gihiwahiwa sa tumang
kasakit, kahapdos
nga morag samad nga gisagolan
sa suka,lemonsito
og sili, og asin
og paminta

pakyas na pod si ramon
sa iyang pagtoon, nag-eskwela sa abogasya
gihagbong sa remedial law
wala motug-an sa iyang amahan
nga naghandom nga mosunod siya sa iyang
lakang,

gitudlo-tudlo si ramon sa mga tudlo
niadtong dili mga pakyas sa ilang mga tinguha
giyam-iran sa iyang amahan
gipunyeta sa iyang inahan

pulpol nga anak!
tapolan! walay ambisyon!
bogo! inutil!

sa kurso, sa gugma,
sa tanan na halos
palpak si ramon

naanad na siya, og sa kadaogan
mabisan onsa man,
sa holbotholbot, sa tong-its,
sa domino, sa baraha
kon mapildi si ramon wala
na siya'y bation

usahay kon mouli na siya sa ila
og mapaghotan na usab sa iyang papa
mora na siyag bato
dili na madutlan
moabre siya sa pultahan sa iyang kwarto
og sa kakapoy
mahinanok na siya og katulog
kusog ang iyang hagok
morag patay

ang iyang tatay namatay sa konsumisyon
ang iyang nanay taas ang alta presyon

usahay kon makuyapan ang iyang nanay
sa kapungot kaniya

polpol nga anak! wala maliwat sa amahan!
cervenguenza! punyeta! stupido!
moron! walay utang kabubut-on

kay kining tanan, naandan naman ni ramon
dili na siya madutlan
apan dili siya motan-aw sa baba sa iyang mama
og sa iyang dila nga morag
sa bitin o dupong

kanus-a pa kaha kini silang tanan mangamatay?
maoy iyang pangandoy
silang tanan nga gustong siya mamahimong usa
ka "phenomenal success"

ah, si ramon yano lang ang pangandoy
makaginhawa lang
makatulog lang sakto na ang tanan alang
kaniya
makakilaw lang og tuloy
sa daplin sa baybayon
makainom lang og usa ka bol nga tuba
sa tercera ni magna
sakto na kana
alang kaniya

naanad na siya
naandan na niya ang mabuhi nga walay kadaugan
og gikapoy na siya og pangandoy anang
hinanaling kamatayon

mao kini si ramon
wala na intawoy bation.

ang anino sa tumoy sa lubi

si dario, 32, lalaki, taas og bungot
kulongon ang buhok, maestro, bugtong
anak, lapad ang ilang kalubihan,
dakoa ng ilang mga basakan
buena familia, ilado ang ilang apelyedo
sa among lugar, abogado ang tatay,
ang nanay doktora, hangtod karon
anaa naghandom lang gihapon sa
anino sa tumoy sa lubi,

dili gayod niya malimtan ang
nanghitabo didto sa dihang nag-edad
pa lamang siya og desisais, ang iyang
unod, mainiton nga mabag-id sa laing
unod didto sa baybayon, 1975 pa kadto,
si Elmer, iyang amigo, labaw pa sa suod,

ambot og unsa kaha ang tinood,
wala ako masayod, wala ko magpakisayod,
buhi pa si dario, apan dili motug-an sa
tinood nga nahitabo nga dili gayod niya
malimtan, didto sa daplin sa baybayon,
gibuhat nilang duha ang matawag natong
makaulaw og dili angayan,
sa duha ka lalaki nga mga ambongan

ang anino sa tumoy sa lubi anaa pa
gihapon sa tumoy sa dila ni dario,
gusto niyang yubiton pag-otro
gusto niyang makalimtan, apan
unsaon kaha? iyang gihagkan ang
laing mga ngabil, apan mao lang gihapon
mobalik siya sa anino sa tumoy
sa punoan sa lubi sa iyang tinood
nga gihigugma.Walay ngabil sa usa
ka babaye ang makapahikalimot niya
sa iyang kaagi.

Makatay-og

Imong katahom

Makabugto'g ginhawa
Ug makaluya.

Akoy

2010.2.8

tak-om og pag-abli

kon matak-om na gani ang
baba sa hunahuna
nan, andam na usab nga
mangabre ang
mga ngabil sa kasingkasing

unya sa pag-abli sa mga ngabil
mogawas ang dila sa
pag-amoma og ang mga ngipon sa
pagsabot
mogilak sa kaputi
daw perlas
sa ikapitong lawod sa dagat

dayon maghimo kini sila sa
usa ka tam-is kaayo nga
pahiyom
nga tapokoan unya
sa daghan kaayong
mga sulom

sama adtong pahiyom nga akong gipakita
kanimo
kanhiay sa atong
kabatan-on

karon nga puti na kaayo ang
akong mga buhok
og kum-ot na kaayo ang panit sa akong
agtang og aping
ako na nga gitak-om ang tanan

misulod ko sa
balay sa kahilom
nanambo ko sa bintana sa
kalaay
nagpaabot ko sa pagbuswak
sa saktong
panahon
sa pagpananggi

gibati nako ang kahaw-ang
nianang pakaw
ang kauga nianang
mga lusok sa mais
nga puhon
ibulibod na usab
sa sunod
nga tingtanom

Tak-om

Tak-om
Ang baba
Sa hunahuna.

Akoy
2010.2.6

Kaon Sa McDo

Kaon sa McDo

Karon gaduko-duko

Giduka tawon.

Akoy
2010.2.5

Eksamin

Gisudlak nako sa kahiubos ang blangkong papel.
Bisag unsaon, wa gyoy molugwang bitok
sa akong gangangang baba. Maayo na lang unta
kon dunay bisan alimatok na lang akong makit-an
sa katunggan. Kawaton na lang unta nako,
bahalag ang saktong tubag baki ra diay nga galukso-lukso.
Apan wa gyoy nagpakita.
Dili man god maayo kon mo-pass nga way bisan wati
nga magkisi-kisi sa puting papel.
Sa kadugay nakong ganganga, gatan-aw sa kisame:
wa gyoy tiki nga nakakita nako aron lang unta
kataw-an ko ug mahulog sa akong atubangan
aron magkasalimuang ang tibuok saring
makamanginhas kog tubag aning mga baybayong
may daghang kinhason, ug
wa gyoy langaw nga misulod sa akong baba
aron yawyawan kong momata na aning akong
gisudlang langob sa di-maayong-ehemplong-estudyante.

Nakaamgo ko aning pagtutok nako sa
hapit-na-malanay nga papel nga di na madupa-dupa
atubangan sa DOTA, Facebook ug Youtube;
hinuon magbinuntagay nag ampo sa tanang santos
nga gibilanggo sa libro ug internet
nga tabangan ko sa akong dagkong mga gubat
nga sulngon matag adlaw sa pagsulod sa saring.

Giduslak nakog balik sa kahiubos ang blangkong papel.

--ROMEO NICOLAS BONSOCAN
Lungsod sa Carcar, Sugbo

pampagana

adlip sa mangga nga hilaw
gitusno sa ginamos nga mawos

saging nga sab-a nga init pa
gisawsaw sa giahosan nga dayok

daghang pula kaayo nga bisaya nga sili
diha sa aslom kaayo nga suka sa tuba

ingon ana unta ang akong gusto
sa atong panagdulog karong gabhiona.

nong rudy og nang shirley

migikan si nong rudy sa amerika
nabilin si nang shirley
milarga na usab si nang shirley
wala na mibalik si nong rudy
mibalik kalit si nong rudy sa among lungsod
wala pa miabot si nang shirley
miabot si nang shirley apan
nakagikan na si nong rudy sa amerika
naglabay-labay ko sa ilang balay
kilid sa ilang puthaw nga labat nga nag-usob usob
ang mga bulok
sahay pula sahay amarillo usahay puti
usahay asul
nagdaot si nong rudy si amerika
wala makaakatar si nang shirley
namatay si nong rudy sa amerika
nakauli na si nang shirley

balios ang tanan dili mag-abot
tinuyuan, wala magkasinabot

ang akong mahinumduman

mitan-aw kos galaray nga mga kabukiran,
og akong nasayran, usa ako sa mga bukid nga galaray
akong giayog tutok ang mga gabon og akong nasuta nga ako usa ka panganod kaniadto
pagkahuman sa ulan akong nahibaw-an nga ako usa ka patag nga balilihan
sa dihang miawit ang tikarol sa sanga sa banaba, nahinumduman nako nga ako usa ka lam-aw

labaw ako sa akong pagkatawo

sa dihang nangalaya na ang mga dahon sa mais
nahinumdaman nako nga ako usa ka ting-init

dili lang ako ang tawo

bag-ong avatar

walay tulay ang ilong
pink ang tanan
walay ngipon apan
tam-is ang pahiyom
asterisks ang palibot
nga mga bulak
kilay nga bangaw
sa dakong mata ibabaw
adunay duha ka bitoon
nga migilak sa mga aping
hamis ang anino sa suwang
dili mailhan nga buang

kanunayng mahitabo

kanunayng mahitabo kini kanako,
ang paglakaw sa kalye Paco
gadali apan
wala baya'y padulngan kon asa
ang kapaingnan

didto sa davao sa bangkerohan
sa 1975
nahitabo usab nga paspas akong
milabang sa usa ka kalsada
og gishagitan ko sa driver sa jeep
kon gusto ba nakong
magpakamatay

didto sa dipolog sa usa ka wala'y
kisaw nga dalan
aguilar street ang ngalan
nangutana ang usa ka taas og buhok
og bugasbugason nga tawo
kon nakakita na ba ako og
tawong naligsan sa pison

nakasabot ko sa ilang pagkapuol
og pagkabago sa kinabuhi
apan nagpalingaglingag lamang ako

sud sa akong kasingkasing
daghang mga alibangbang
nga gustong mogawas
og busa wala na lang ako mag-ambat

usa ka hilaw nga pahiyom

natulog ka karon dugay,
nahimo kong blanko,
nahimo kong usa ka panapton nga walay burda,
sa mga sidsid niini
wala ako'y gihawiran
gusto nakong buhian
ang tanan

ang panapton, ang damgo, ang mga borda nga wala pa natahi sa dakong patag sa hunahuna
wala ang bungtod nga patagon
wala ang dagat nga salumon
wala ang sakyanan nga sakyan aron ako maglutalutaw

nasugamak ako niining mga paghandom
nga unta dili kini ang akong naangkon

samdan, apan wala'y tingog nga og kon pangutan-

ang tubag mao lamang ang
usa ka hilaw nga pahiyom

sa tumoy sa tulay nga hagip-ot
nga atong gisudlan
sa atong pagpadayon sa pagpangita
sa kalugo sa atong pagkabata
kalit lang kitang mahanaw
apil na ang mga anino, og dinhi

magsugod ang bag-ong panaw na usab
mangita sa alom nga bulawan
mangita og mga timailhan didto sa
tumoy na usab sa laing hagip-ot
nga tulay hangtod nga ang tanan mahanaw.

didto sa kawanangan sa damgo

nakita ko ang paspas nga milabay
nga mga bulalakaw
adunay usa ka sakyanang nga dakong bata
nga naglupad bisag wala'y mga pako
dali kining nahanaw
ang tanan didto puro nagsibog
naglutaw nagsalisi sa ilang mga dalan
apan wala magbangga
wala ang ilang mga tingog nga akong
nadungog
pati gani ang bulan sayod ka na niini
nagtuyok og ang adlaw
nga atong kinadul-an nga bitoon
naghabwa sa iyang kaugalingong kalayo

morag damgo apan nakita ko kining tanan
sa usa ka salimuang
nabati ko ang bombo sa kakulba sa akong
kasingkasing
ang tanan nagdagan, naglupad,
naglutaw, naglangoy, ang uban sirit
ang agi og ako lang ang gilabyan

mora kog alom sa aping
nga giagian sa luha
ang tanan nag-iyak na og milayas
ako lang ang mitapot
diha sa kahadlok

kausbanan

gisugdan na ang dili paghuman
sa mga gisugdab
lantawon ko kon unsaon paghuman
sa mga butang nga wala nako
humana aron sila makat-on sa
paghuman sa ilang
kaugalingon

kapoy hunahunaon nga ako
lang gihapon ang maghatag og mga tiil
sa lingkoranan
aron kini makatindog
nga ako lang gihapon ang mag-inat
sa kadalanan aron
makaabot kini sila sa ilang
padulngan

nausob na ako sa dihang ako
nakabati og laing yangongo sa akong
kasingkasing
sa dihang naghuot na ang akong dughan
tungod kay ako lamang
ang nagpadagan sa tanan

karon, sila na, dili na ako mangilabot
molabay ang hangin og ang ulan
dili ko motago dili na ako hadlok nga
mabasa

ang lingkoranan nga gustong motindog
siya na ang magtaod sa iyang
kaugalingong upat ka tiil

ang langgam nga gustong moawit
sa kagabhion siya na mismo ang
magpahalona sa iyang sungo og dila

mamati na lang ako
maglingkod sa daplin sa agianan

Guot Sa Dughan

Unsay guot sa dughan?
Ang kurtina giablihan
Dayon tan-aw sa unahan.

Akoy
2010.2.3

sapagkamang sa imong mga ngabil

sa pagkamang sa imong mga ngabil
diha sa akong mga ngabil
sa ilang paghapyod sa akong liog
paingon sa akong dughan
paubos
padulong sa akong hawak
og suroysuroy sa akong tiyan
og libotlibot sa akong
pusod
kuyog sa imong ilong nga
miginhawa og lalom sa
ubos pa sa akong pus-on

nahimugso ang maong hulagway
sa tumang kalipay
ang akong ngabil miabre
og pultahan padulong sa langit
ang akong mga mata
mitakyop sa usa
ka handomanan
og didto sa akong kasingkasing
nanayaw ang mga babaye
sa akong handurawan

tungod sa imong mga ngabil
nahimo ako nga hingpit

ang nagpunay og lingkod diha sa lingkoranan

mao kini ang lingkoranan sa
kahaw-ang
sa matag adlaw
ulan og init, maglinog og magbagyo
dinhi naglingkod ang
kahaw-ang

og molingkod ka dinhi
mabati nimo siya tupad kanimo
usahay gani agbayan ka niya
mabati nimo ang kabugnaw sa hangin
abi nimo og hangin lang
apan dili

gihangop ka sa kahaw-ang
apan sa kanunay imo siyang gipanghimakak
gihagkan ka sa kahaw-ang
apan nagpakaaron-ingnon ka
nga wala ka kakita kaniya

dili nimo makita ang akong makita
dinhing lugara
kon kinsa ang kanunay nga naglingkod dinhi
kon unsa ang nahitabo sa mga gikan dinhi

giunsa mo ba pagtudlo ang imong kasingkasing?
gikan pa sa gamay ako
hangtod nga nalig-on ang akong mga bukog
gipalingkod ko ang kahaw-ang sa
tugkaran sa akong kasingkasing

busa bisan asa kini
ako kining makit-an
dinhing lugara niining lingkoranan
ako karon siyang tuparan.

lahi sab ni siya

mitugpa ang helicopter
ni Gibo sa lungsod sa Katipunan
gitagbo siya sa daghang katawhan
daghang bulok sa mga
sapot og mga
flaglets nga gikawaykaway
ang mga kalsada
wala na pasudl og mga sikadsikad
og easyride paingon
sa plaza og munisipyo

lahi sab ni si Manang Tulang
nga dugay na nga nabiyuda

68 na ang iyang edad
masakiton, puti na ang mga buhok
nakaturban
nakamedyas
sakay sa sikadsikad
gadala og orkidyas nga
dancing ladies
paingon sa menteryo
mamisita ni Nong Felomino

ning gamay tang kalibotan

ning gamay tang kalibotan
gamiton ta ang atong mga katungod

apan didto sa kawanangan
wala na kita'y tingog nga maglantaw
sa panaw sa adlaw, sa mga bitoon og
sa bulan
sa pagpahawa sa mga dagkong
mga bato
nga naglutawlutaw
sa lain laing mga uniberso

kita dinhi
mga abog na lamang
mga balas