12/31/2020

gusbat nga katilingban

ayaw'g hunahunaa pag-ayo ang

gugma

basin masipyat ka lang

sa panag-ipon

dili masulti kon wala na 

kini

magpadayon lamang 

ang kinabuhi

bisag wala na kini


ang pagtimpla sa kape

ang pagprito sa tortilyang itlog

ang paglaba sa mga bulingon

ang pagplantsa 

ang pagpanghipos sa kubyertos

human sa usa ka salosalo

ang pagpahimutang sa muebles

sa sala

ang mga karaang plato ug mga tasa

ug mga kutsara ug tinidor nga

sinunod mo pa sa imong lola

ang pagkorte sa mga bougainvilla

ang pagprun sa mga kahon

ang paglimpyo sa kanal

ang pagpakaon sa mga iro

ug sa mga iring

ang pagbayad sa koryente ug tubig

ang pagpaandar sa sakyanan

ang kuyugon sa kumbera, bunyag ug kasal


sa pagbuhat niini 

dili ka na mangutana ko anaa pa ba ang gugma

kinahanglan lang nga

magkuyog kamo bahin niining mga butanga


asa mo pa ba ipahimutang ang gugma?

itato mo pa ba kini sa braso

o kaha sa agtang?


sa kadugay sa panahon sa pagkawingig sa

imong kasingkasing

makaingon kag, " unsa ba ang gugma?"


asa pa ba ang gugma?

nangutana ka pa ba bahin niini?


dili kaha nga kataw-an ka lang

unya ingnon

"kalood mo!"

nagpabuyag ka lang sa 

gusbat sab nga katilingban...


sa atop mo nga langit

 miabot na ang panahon

sa kagawasan


gihigugma mo ang

imong kaugalingon

malipayon ka na nga

mag-inosara


samok ang daghang tawo

saba ang imong balay

hugaw ang imong salog

sa gikubalan mo nga hagdan.



di ka na ganahan nga

isulti sa uban

malipayon ka nga 

ikaw lang ang imong

kauban


samok ang daghang tawo

nga ang panglantaw mao lang

usab ang ilang kaugalingon


palong na ang TV apil na ang

radio

palong na usab ang cellphone

deactivated ang facebook


sa imong balay sa bukid

gipamati mo ang awit sa kalanggaman

hayahay ang bugnaw nga hangin


wa mangahulog ang dahon

bisan sa kakusog sa ulan

ug sa dihang mihunong na kini

pagkalinaw na gayod 

sa kagabhion


kini ang kinabuhi

sa kalinaw silong sa mga bitoon

nga nagpakahilom lamang

habol ang kangitngit

sa atop mo nga langit


patik uno

 gikaulaw mo.

gikasuko mo.

ang nagbuhi

kanimo.

wa ka niya

gikaulaw.

gikalipay ka niya.

dili sab ko makaingon

nga gihigugma ka niya.

nalipay siya kanimo.

gikauban ka niya sa 

45 ka tuig.

suko kaayo ang imong

nawong nga naglantaw kaniya

nga hubog na kaayo,

gani nagsuka man kay lagi

dili man anad sa inom.

natingala lang ko nganong nagkulang

ka pagsabot kaniya.

mingaw ang iyang kinabuhi

ikaulaw mo ang iyang lihok 

sa katilingban

gusto nimong sa sulod lamang siya

sa inyong balay magtikawtikaw


gihabulan ka niya ug daghang kwarta

gusto nimog isulod siya sa kahon

sumala sa imong mga reglamentos

nalooy ko niya

nasuko ko nimo

apan wa ako mangilabot

wala akoy katungod nga hilabtan ang

inyong mga kagawasan

sipyat ko

abi kog gidawat na nimo ang

iyang pagkasiya


matod pa sa anak mong babaye

"mom, i were you i will leave him"


sakit pamation

kini sa usa ka amahan

nga nagbinut-an

unya tungod lamang sa suka

sa kahubog

imo dayong hukman?

Pamintana

"Ayaw pangita-a ang kalipay
sa gawas sa imong kaugalingon"

Niadtong bata pa ako, sigi ko og li-li 
sa bintana kay gustong makigdula
taliwala sa kangingit sa kagabhion

Apan andam kanunay ang latigo sa akong tatay
nga maoy gikasakit sa akong buot.

Lapad ang iyang kinaadman,
sukwahi sa kamubo sa akong panabot

May mga gabii ug adlaw 
nga mobalik ang akong damgo 
sa baha, nga ako hubo, nga ako milupad.
Mga timailhan sa mga damgo
nga wala ko makab-ot
gawas sa akong kaugalingon

Gilingi ko ang akong agi,
mga katam-is ug kasubo nga gidalit,
niuban sa abog nga nangahulog

Wala na ang akong tatay,
wala ko damha nga
nahanaw na usab ang akong 
tinguha sa pagpamintana






12/30/2020

BAG-ONG TUIG

 


BAG-ONG TUIG

 

sadya kaau matag abot sa bag-ong tuig,

 rebentador, lantaka, dakol-dakol pagka-alingisig,

 

 mga pagtuotuo mokatap ug mamungingi,

 binasahay sa kapalaran ug sinubayay sa palihi,

 

 mag-una sa mga nagsalig ug suwerte,

bag-ong tuig, bag-ong pasakalye,

 

 kini mabungahon kon maningkamot,

 mahimung alimuot kon katapol atong ipalusot..

12/29/2020

kon wala ka na

 ANG AKONG MGA dahon

wala nasumpay sa imong sanga.

ang akong mga pako wala sa

imong abaga.

ang akong mga pulong, ako lamang,

wala kini naggikan sa imong 

baba.


ayaw pamatia 

ayaw ko ambata


mas gikalipay ko kini

mas mabati ko ang akong tingog

mas nindot ang akong awit


kon wala ka na.

sa wala damha

 unsa ba ang gihatag mo

kanako sa akong pagtagbo kanimo?


kasakit lamang, apan bisan pa niini

wala kanako ang pagkatagam


unsa ba ang gitagbo mo kanako?

wala kay nailhan

gihuna huna mo ang mga kalainan

gihigugma mo 

ang wala na kanako


gihiklad ko  ang tanan sa

hawanan sa baybayon

diha sa namaak nga adlaw


naa pa ba akoy nagustuhan 

dinhi? naa pa akoy gustong 

dalhon kuyog kanako?


wala. wala na. gawasnon na

ako, hubo sa kinaiyahan


makita ko ikaw apan ako bisan

kanus-a wala mo gayod nakita

gawas na lamang sa imong kagutom

kauhaw ug kawad-on


mobalik ka aron sa pagkaon, pag-inom

pag-ani

sa kanunay ako ang kahoy, ang bunga,

ang mga dahon,

andam lang gihapon kanimo,

sa wala damha.

abog

 kon mobiya ka, hangin

dili ko moiyak, wala koy katungod,

usa lamang ako ka abog,

nga imong makuyog.


basin wala ka masayod 

nga ang akong abog 

maanaa gayod kanunay

nimo.


daghan ako uyamot

abog, diri, diha, didto,

bisan unsaon mo  pa,

wala na kanako ang mga

luha, wala na gayod kanako

ang kamingaw,

wala na kanako ang 

kahiubos ug kasuko,

ako ang abog, kuyog nimo

hangin, hagbay nga

nga patay.

12/26/2020

matud pa

 matud pa ni lola

mabasol gyod ang pagkaburos

ni nancy

(hibalo na ka sa una

kon maburos na gani ang 

dalaga

dako gyong gubot sa pamilya)


"maayo man god nag bukag

nga daghang bangag!"


matud pa ni nancy

daku gyud

ang iyang pagbasol

kay kausa ra gyod kuno

kausa ra gyod kuno

nga siya

nahabalan sa iyang

ginoo



gikapoy ko nilang tanan

walay matematiks

dapat magpasalamat pa man gani

kay walay nawala sa kapital

sa interest unta ang iro maghalhal


mga polpol matud ko

mga polpol gayod kamong tanan

unsa ka mariang ulay?

nga kay naburos  sa pagsulay?


diyos ko diyos ko

unta purilon mo

mga polpol ug 

mga tonto!

paciencia ug nganong ric ra gayod ang akong nahimong ngalan

ang ngalan ni

lola

paciencia


si lolo

domingo


ang ilang bugtong

anak nga lalaki

perfecto


dakong kagubot

sa dihang

ginganlan kos akong

mama

og ricardo


mao nga aron 

malinaw ang tanan

dunay gihimong

kompromiso


ric ra ko

 dili pa

sakit ang akong mga

tudlo...

simplicity

 ayaw na

panutbras


dili ko

ganahan


sa kumplikasyon

sa imong

toothpaste.

magsadya lagi tang tanan

 dili pislaton 

ang lusa ug kuto

dili hiloan ang

balagtok

pasagdan ang

mga ok-ok

apil na ang mga

lamok

maghagwa ang mga

lawalawa

apil na ang

mga makagaba

dili hilabtan ang

mga tanga

ang mga uhipan

panalipdan

ang mga bitin

ihambin

apil na ang

mga sigbin



pasko na

magsadya ta

kay natawo na

ang atong

ginoo.

12/25/2020

lost inside a dream

 matag katulog mo

gidamgo mo ang imong

pagkawala

ug sa kanunay sa sulod

sa maong damgo

bisag unsaon mo

wala mo gayod gihapon

hingkaplagan ang imong

kaugalingon


inig mata mo

matag takna sa halawom

nga kagabhion

anaa ang kubakuba sa

gikulbaan nga dughan


kasingkasing nga

hangtod karon

wala gihapoy

nasabtan sa kagahapon.

pasko

 pagkadaghan sa imong

gipangtagaan

mora kag nangitlog 

nga inaan

nanggawas na tanan

gibonhok na ang hawanan

unya ikaw, natagaan?

tingog sa gugma

 pagkanindot sa 

tingog sa gugma

bugnaw, makalipay

manok nga tapay

makawala sa kabalaka

sa gaunga nga baka.


motoo ka pa ba

sa tingog niya?

kapila ka na ba

natakalbong

sa iyang hunghong?

pattern

 kon imong sukdon

mawa na hinoon

kon imong tiptiban

wa ka nay kaptan

subaya lang ang suba

sama sa pana

makaigo kas isda.

12/24/2020

Pagtuman Sa Sa-ad


Sa imong paggikan nga wala ako,
Gipangita ko ikaw sa tungatunga sa kabanha
Sa haw-ang sa kabanikahan
Namalhan sa luha,
Naluthan ang mga tudlo
Sa kahugot sa pagkapyot
Tumana ang imong tulumanon,
Kay gitagaan na ako sa kaluwasan
Pahilayo sa nagtu-is nga dalan











12/23/2020

Pangahas


Katalagman nagpadayon
Hulga sa kamatayon,
La-aw nga mangtas
Sa hangin misinyas
Padayon ang paghasi
Sa langgam nga nanghagit,
Risgo sa pagpamakak
Mga pulong giham-ak
Babayeng nangahas
Natataw kang satanas,
Gikawat ang kalag
Sa danghag nga banaag
Gitalikdan sa kamaya
Ulan, sa dahon nahagsa
Pak-an nga hulmigas
Sa konsensya nanghugas























Haruhay

Salamat sa kinaadman
Ang bunga mao ang kadaugan
Langob sa kailadman
Dulom ang gihagsakan

Nabad-bad ang talikala
Nga nagbihag sa pagpakasala
Makaurom nga mga garay
Kaugalingon ang kaaway

Patas ang hustesya
Kasakit sa makasasala
Mga galamhan naluwas
Sa salang naghaganas



 
































ang imong kaugalingon

 anaa ang imong kaugalingon

doul kaayo kanimo apan wala

mo man mahikap, wala mo magakos,

wala mo mailaila

giuhaw, gigutom, nangita ug

higugmaon,

nagbangutan sa panahon


unya mikatawa ka man lamang.

palihog

 magkita kamong duha

dili kaayo nimo kaila


makita mo ang wala

mo makita sukad

matingala ka ngano


ikaw ba kini? gipangutana

mo ang


imong kaugalingon diha

sa atubangan sa samin


mupili ka karon: kasilagan mo

ba, o higugmaon mo pa ba gihapon


ang imong kaugalingon

nangayo ka ba ug tambag?


gikan kang kinsa? kinsa pa ba

ang mas nakaila karon kanimo


aron duna na kini siya'y katungod

sa pagtambag kanimo sa sunod


mong pagabuhaton? ahh, ikaw lang

ug ikaw lamang gayod


sa tunga tunga sa langit ug yuta

anaa ikaw ayaw ug palabig hunahuna


bahin niini, anaa ang kalimot anaa usab

ang paghinumdom


ipyongpyang kini, sama sa bagol nga

kulog hayang


kini karon, kini usab ugma

tagai ug panahon ang tanan nga anaa


diha sulod kanimo, ang anaa usab sa

gawas nga nagpaabot kon kanus-a na


usab ang sayaw ug ang pag-awit

ang pagbangotan ug pagbasol


lamogon mo kini,  isahog, ibahog,

imna, suyupa, tam-usa, 


pagpalami, pailob, pagpakahilom 

usahay, kay kanang tanan mao ikaw


ayaw kasilagi ang imong kaugalingon

sabta kini, lipaya, sabta pag-ayo


agwantaha, higugmaa, sabta gayod,

palihog.

nindot nga alindanaw

 nindot nga alindanaw

asul ang lawas, pula ang ikog

sihag ang pako

nganong dili ka man 

mobatog kanako?


idlas kang dako

nindot tinood


apan nauwat ka gihapon

anaa nadakpan


sa akong mga tudlo

gidakop ko ikaw 

gianinaw unya pagkahuman


gipalupad ko ikaw sa imong

kagawasan

Gugma Batok Hustesya


Sultihi ako kabahin og hustesya
nga ikatandi sa tinood nga 
kinaiya sa adlaw. 
Iyang katungdanan ang pagsubang 
hangtod sa pagsalop. 

Dili kini Ikatandi sa gugma
nga usa lamang ka handurawan
bakak ang iyang pagsubang 
sayop ang sangputanan









Ang Gugma Nga Dili Tinood


Bulawan ang kinaadman sa nailad,
ang balak maoy tubil sa lang-at
sa gugma nga walay katinuoran 

Ang kinamatuoran sa lunsay nga pagbati 
walay termino o paghagit pinaagi sa pulong,
dili mamugos, dili masakitan, dili dinalo

Yano ang tinood nga gugma, 
dili na angay pang ugmaron
dili na angay itukod nga sama sa pinuy-anan

Ang gugma sa nasakitan usa ka prisohan,
bulahan ang mga nakaamgo
nga nakatagamtam na sa kaluwasan







12/21/2020

ang tinood nga hinungdan sa iyang gugma diha kanimo

 sa dihang naghalok na

sila

gipiyong niya ang

duha ka mga mata


miflash sa iyang utok

ang ulan nga kwarta


ug ang mga numero

sa yuta nga titulado

sa pagsulay sa pagsulbad sa dakong problema

 walay ligo nga

naglingkod sa pantawan

likit likit sa kugmo


namoypoy nga

kalawasan

sa bug-at nga abaga


gaan nga ulo

sa liog nga tukog


kasingkasing 

nga nagdugo


tiil nga asin

gihilis sa luha

12/20/2020

sa katapusang hunat sa iyang pulong

 miabot na ang

panahon sa

pagpanghatag


walay ibilin bisag

usa ka

kaligutgot.

balak existential

 kon mayubit mo na gani

ang tanang

kamatooran diha kanimo


unsa kaha ang mahitabo?


moawas kaha ang kalipay

sa imong dughan?


mobaha kaha ang tubig

sa suba

dayon mahaw-as sa baba

sa dagat?


o dili ba kaha nga mora

kag giawasan sa imong 

apdo

dayon mog kaluspad

gani mawad-an kas imong

panimuot

sa paghunahuna nimo nga

unta dili lang kini

makamatay kanimo...

ang kamatooran

 ang kamatooran

anaa 

nagyaka sa salog


morag iro nga anad

nimo

nga ikaw ang amo

nagkaway kaway sa

iyang ikog


malipay ka apan ayaw

ug kumpyansa kay kini

siya makapakurat gihapon

diha sa kalit nga pagpaak

nimo.

kaniadto sa bata pa ta

 sa imong

adlaw


dili na ta

maghisgot

kabahin sa

kaon


o pag-inom

o pagkatulog


dili na nato

hisgotan ang mga

tambal 

ug ang mga sakit


adlaw nimo karon

mangatawa ta

magsadya ta


dili na ta maghisgot

bahin ana

o kana

hisgotan ta ang

bisag unsa


mangatawa ta

mag-inom ta

manayaw ta

mobalik ta sa

atong panahon

niadtong mga

bata pa ta


kahihumdom ka

ba nga

kaniadto naghisgot 

ta bahin ana o

bahin ani og kana ba

kaha?


wala. ang atong mga pulong

pulos bag-ong abot 

sa usa ka lugar

daghang wala hisabtan

apan wala magdumot 

kon unsay tubag....

paghukom

 kon unsa

ka

ugma damlag

o bisan

karon

ikaw ang

mopili


ikaw ang

maghukom


mahimong

ang tawo mahimong

baboy


mahimong ang

baboy

mahimong tawo


anaa ra gayod

ka na

gihapon

nimo....

H A P Y O D

 



HAPYOD

 

pag-amuma ihatod,

kainit iyang ipamatuod,

 

hapyod dangpanan sa magsaguyod,

hikawan mo man ug kusog,

 

pagngan mo man sa kahayag,

sa kangitngit magbansiwag,

 

hapyod hapyod hapyod,

kini moayuda ug mopatuy-od,

 

mopabarog, makapasudlot,

manghagit sa imong kahimsog…

ANG BUNGOT NI KADYO

 


ANG-BUNGOT-NI-KADYO

 

SI KADYO ang labing ilado nga sirkero sa karnabal ni June ug Geline. Bunguton siya ug guwapo. Bisan asa nga lugar napadpad si Kadyo sa pag-panimpalad sa panginabuhi.

 

Kuyaw, makapakitbi sa atay, ug makaputol sa gininhawa ang pasundayag ang mosugat sa mga mata sa manan-aw kon turno na ni Kadyo. Tiaw mo bay molatay man siya sa uling nga nagbaga, mougom og bombilya nga gikuryentihan, magpalabay og punyal sa iyang buko-buko, unya bisan garas na lamang wala gayuy tatsa nga makita sa iyang lawas.

 

Midas-ag ang suwerte sa kinabuhi ni Kadyo. Ug usa ka adlaw niana, nananghid siya nga mobuwag na sa karnabal nilang June ug Geline aron mag-kinaugalingon na lang.

 

Tulin nga milabay ang panahon. Si Kadyo nanag-iya na og kaugalingong karnabal nga gipunsisokan ug gihugopan sa daghang tawo.

 

“Kadyo, gamita imong swerte sa minaayo. Timan-i ang nagdala sa imong suwerte mao ang imong bu…” Nagdamgo si Kadyo sa tiguwang nga bunguton. Apan nahukaw siya kay gipukaw sa iyang asawang si Tansyang.

 

“Sus, baya nimo, Tansyang, uy! Naputol hinuon akong damgo bahin sa akong swerte,” ni Kadyo, dayong timbakuwas gikan sa lantay.

 

Alas singko na sa sayong kabuntagon. Mangandam na siya sa laing anib sa panginabuhi sa iyang karnabal.

 

“Tay, nia sila si Noy Tonyo ug Nang Lita gikan pa sa Danao. Manghuwam silag kwarta nimo para ipuno sa ilang bayranan sa tubig,” pulong sa iyang kamaguwangang anak nga si Mara.

 

“Hala, tagai. Ingna si nanay nimo, kadtong akong gibutang sa kurdiso sa ulohan nga bahin sa altar,” ni Kadyo nga naila usab sa iyang kamaayong tawo. Manggihatagon ug mang-gihunahunaon sa kalisod sa iyang isigkatawo.

 

“Boss Kadyo, ang atong pasundayag karong gabii giulohan og Kadyo Kublan,” matod ni Buddy nga iyang tiketero.

 

Miabot ang kagabhion. Alegre na sab ang karnabal. Nagkalain-laing pasundayag ang nasaksihang sa mga dumuduong. Apan ang gikahinaman sa tanan mao ang katapusang bahin diin may ipataroy nga tulo ka punyal sa iyang buko-buko.

 

“Mga higala, buot ko kamong sayran. Mao kining gabhiona ang katapusan nakong pasundayag kay gusto ko nga mosud na sa panginabuhi nga kasarangan. Gusto kong dunay kalainan ang inyong makita,” ni Kadyo dayong tangtang sa taptap sa iyang nawong.

 

“Uy, Kadyo, kabata diay nimo tan-awon nga way bungot!” hugyaw sa mga tawo.

 

Unya tuman nga kahilom ang mihabol sa palibot. Tanang tinan-awan napunting sa entablado. Usa, duha, tulo. Sunod-sunod nga ihap sa anawonser sa karnabal matag buhi niya sa punyal nga mitaop sa buko-buko ni Kadyo.

 

“Naunsa man ko? Naglisod kog ginhawa. Sakit kaayo akong buko-buko. Akong bungot diay maoy akong swerte sumala sa tigulang sa akong damgo,” tuaw ni Kadyo dayong kapawong sa iyang panan-aw. Nadutlan ang kublan. (KATAPUSAN)

12/19/2020

H A M O N A D A

 


HAMONADA

 

Lata, humok, lumoy, pagkalami,

Parente sa humba ang kalata ug kalami,

 

Imong laway magtubod, pagtan-aw pa lang,

Makaingon kang, “makabusog, super-lamian.”

 

Sa ubang sud-an, dili ka  na magliraw

Imong ngabil, nawong, baba, magsinaw,

 

Lata nga  hamonada, sigurado’ng ipanghilam-os,

Magkinamot, Kutsara ug tinidor, mangahipos,  

 

Sa kinaon ug hamonada, ikaw magkamumho,

Sabakon sa pagyarok ug ilimnong pahilis sama sa bino…

BUHAT SA GUGMA

 


BUHAT SA GUGMA

 

Lawom apan langitnon ang gigikanan

Kon buhat sa gugma  atong paambitan,  

 

Kinasingkasing kini  nga pagtamod sa sugo,

Sa gubat sa kamanggihatagon batok kadalo,

 

Tinabangay, kinuptanay, kamanggihunahunaon,

Sa isig usa, atong batonan ug sa buhat litokon,

 

Sayon ang pagsulti sa pulong tabang,

Apan sa buhat, makita ang gibug-aton,

 

Buhat sa gugma, buhaton ta, hingosgan  ta,

Halad kini sa Diyos nga walay pupanagana..  

K U H I T

 


KUHIT 

 

kuhit mokuha sa pagtagad

pasekreto apan makapalit-ad

kon pinapilit, kini maoy kusi,

kon manghakop, nga padutlan

timaan kini nga ikaw nakawrasan… 

 

sagad, epektibo ang panguhit

kon tabunan kini sa kangitngit

depende ang tanan sa nanguhit,

kapkap ug  kumot, lahi kini sa kuhit

bantayanan ang  kamot nga manguhit…

 

may mahilomon kon makuhitan

moturok ang pagbating dili masabtan

dili tuyuong balhibo panglimbawotan,

unya makapanglad-ok ka sa laway,

kini mao’y  kuhit nga makalanay…

 

kuhit kini’s kadasig  nga mamunga,

magdala ug  dili tiaw nga kabalisa,

dili kini kapugngan, apan masinatian

mabatan-on, maedaran, hasta tigulang,

dili sayon balibaran, dili kakomedyahan…

 

kuhit kini sa binuhat, nga nasubraan,

kamahigugmaon dili niya kapugngan

pahibalo sa mainitong padulngan,

pahimatngon sa napalgan, nakuhitan

kuhit nga  motisok, mopadaghan sa kaliwatan…

BITAMINA SA MATA

 


BITAMINA SA MATA

 

Tinablitas, kinapsula, ug may binotelya,

Mga ilimnon kining manghatag ug ayuda,

 

Kabaskog, katuskig, kabagsik, itagana,

Kusog, kaabtik, kakugi, kalagsik, isalida,

 

Bitamina, ilimnon kini’ng si Inday magpangutana…

 

“Abi ko man gud ug gimilamilaan naka?

Ay sus, kusog ka pa man diay sa kabayong mula.”

 

May dili kapugong, may edarang nakalitan.

 

“Unsyalan ba diay kini Inday,

Garaon man kaayo, dili man magpapugong

Mura man ni’g napanudlan?”

 

“Ayaw na lang pagsige’g paukyab diha Manoy,

Nawong mo ah, mura gyud ug dili hingaon. Dali na, kay init na ning sabaw pilit pilit, init  pa…”

 

“Ayaw palabi.  Hinay hinay lang. sabta nga bitamina na lang sa mata ang imong nakita. Andam na ang balbakuwa. ”